-Lul Krag og Rosendal er synonyme omgrep

Dei jobbar no med eit prosjekt om å synleggjere kunsten hennar, og samstundes få løfta fram den flotte Rosendalsnaturen som ho så ofte kopierte med pensel og kol.

– Historia om Lul Krag er meir eller mindre tapt for eksisterande og framtidige generasjonar, og det vi ynskjer er å få fram denne historia igjen og å visa fram dette eigentleg internasjonale formatet som vi har gløymt, fortel Skaala.

Han og Sellevold jobbar ilag med ei handfull andre eldsjeler om å gi Krag den anerkjenninga ho fortener.

– For ei god tid tilbake var det to ting som skjedde ganske parallelt. Det eine var at det kom ein kjenning som sa at han hadde fått moglegheita til å kjøpe ei samling med korrespondanse og liknande som var igjen etter Lul Krag. Den andre var at Knut kom til meg og sa at «vi skulle gjort noko med Lul Krag». Og etter det har Knut dratt heile greia og funne ut veldig mykje spennande, fortel Øystein Skaala, før han legg til;

– Det er fantastisk å høyre Knut fortelje om ho, han har verkeleg fått inn kvar minste detalj.

– Det er bra ho ikkje lev i dag, for då hadde eg forfølgt ho, spøkar Sellevold.

I fleire andre norske bygder finn ein museum eller galleri knytt til ein enkelt person. Ein skal vera stolte av dei som har gjort noko ut av seg, for dei gjer òg så mykje for bygdene.

– I Eidfjord finn vi Galleri Bergslien, der er bileta til Nils Bergslien, men òg eit levande, ambulerande galleri. I Ulvik har vi Olav H. Hauge-museet, i Øystese finn vi Ingebrigt Vik-museet, og i Strandebarm finn vi Jon Fosse-huset. Dei feirar kulturarva si, og det burde vi i Rosendal gjere òg, fortel Knut.

Digital Samling

I fyrste omgang vil Knut og Øystein samla verka til Krag digitalt, slik at ho ikkje berre heng rundt som uinteressant veggdekorasjon der ingen får sjå ho.

– Det er et uforløst potensial her. Rosendal sjåast på som ei kulturbygd, og å løfta fram Lul Krag vil berre vere med på å ytterleg forsterka Rosendal som kultursenter. Ei bygd som ser, verdsett og tek vare på kulturarva si, seier Sellevold.

Dei oppfordrar alle som har verk av Lul Krag liggande til å ta kontakt slik at dei kan digitalisera både kjende og ukjende verk.

– Vi er så heldige at vi har fått alt som har vore utstilt på Blaafarveværket profesjonelt fotografert, i tillegg til materiale ifrå Nationalmuseet. Så vi har allereie eit svært fotomateriale som vi kan bruka til å laga ein audiovisuell presentasjon av Krag og kunsten hennar. Så er det jo mykje som finst rundt om i lokale heimar, og det vil vi gjerne òg ha med i den digitale samlinga, fortel Skaala.

Den digitale presentasjonen vil truleg visast fram i Samfunnshuset og i Steinparken.

– Vi har hatt dialog med Kristin og Trygve på Samfunnshuset og ser på dette som eit felles prosjekt. Ein slik audiovisuell presentasjon kan til dømes køyrast der nede og her oppe i dinosaurhuset, seier Skaala.

I tillegg til bilete av verka til Lul, finnest det ei handfull bilete frå livet hennar, både frå atelieret hennar i Rosendal, tida hennar på målarskule og ungdomen hennar. Fleire i Rosendal hugsar kunstnaren, og grandniesa hennar Kristin Bonnevie har framleis nokre av kleda etter Lul.

– Det er ein del morosame historier ute og går, som er fullt mogleg å rekonstruera, så kanskje vi med tida kan lage ein video som gjenskaper desse historiene?, føreslår Sellevold.

Stor løyving til Lul Krag-prosjekt

Betydd mykje for kunsten i Rosendal

Kvifor er det slik at ei som i si levetid, og etter, vert omtala som ei kunstens prestinne, ei ledande autoritet på kolteikning, ikkje har vore framheva meir enn eit par kunstverk i eit par galleri på eit par utstillingar? Og korleis kan ei så kjend kunstnar bli gløymd og gøymd vekk?

Sellevold har gått gjennom arkivet til Grenda frå 1952 til i dag, der han brukte Lul Krag som søkeord. Det han fann var interessant.

– Det fyrste vi finn om Lul Krag er ein omtale i 1957 om dei som gjekk bort året før. Så blir det taust i 23 år. I 1980 får Rosendal Ungdomslag ei stor utstilling med Lul Krag og Johannes Ness sine bilete, og her ser vi eit tidsskilje. Om ein søkjer på ordet kunstutstilling i Grenda sitt arkiv før 1982 finn ein veldig få treff. Men søkjer du på det same ordet etter 1980 tar det heilt av, fortel Sellevold.

På 80-talet opnar Ingrid Høyland eit galleri i Rosendal og seinare opnar Gøril Guddal galleri på Snikkeriet. Kunst blir meir og meir framheva i Rosendal. Sellevold meiner dette i stor grad er grunna utstillinga til Rosendal Ungdomslag. Den sat fart på kunstinteressa i kommunen.

– Om Lul Krag har hatt betydning for Rosendal? Så absolutt, seier Sellevold.

Teikningar og måleri av Lul Krag heng no på Rosendal Samfunnshus, Rosendalstunet og på Valen sjukehus. Her er dei ikkje akkurat tilgjengeleg for offentlegheita.

– Dei heng der berre som veggdekorasjonar som kunne vore laga av kven som helst. Ho var ein framståande kunstnar som hadde ei lovande karriere internasjonalt, men så valde ho å pakka veska si og flytta til Rosendal. Nesten alt ho har laga har ho laga i Rosendal og Kvinnherad. Krag er eigentleg Rosendal sin kunstnar, seier Skaala, og legg til;

– Det ho kunne gjort for Rosendal er ein skatt vi ikkje har tatt i bruk.

Vil bringa Lul Krag fram i ljoset

Lul Krag

Karen Marie Bolethe «Lul» Krag vart fødd i Kongsberg i 1878. Ho var ein kreativ sjel som tidleg bestemte seg for at ho ville vera kunstnar. Allereie som 14-åring skreiv ho i skisseboka si at «Lul Krag er ganske flink til aa tegne. Hun har uden tvil talent. Lad hende reise til udlandet aa studere malerkunsten - og hun vil bli en stor kunsterinde».

Ho byrja ikkje for fullt med måling før ho var i 20-åra, men omkring 1900 var ho elev på Harriet Backer sin målarskule. Seinare lærte ho av Christian Krogh, Lucien Simon og Hélène- Olga Boznanska i Paris. Ho debuterte på Haustutstillinga som 29-åring i 1907 med verket «Skrivergaarden», som då kosta 200 kr.

Under verdsmessa «Panama Pacific Exposition» i San Fransisco i 1915, som hadde ferdigstillinga av Panama-kanalen som tema, var Krag blant dei som stilte ut kunstverk.

I 1922 hadde Lul si første soloutstilling på Blomqvist. Då var ho 44 år. Den kjende norske kunstkritikaren Jappe Nilsson omtala ho i Dagbladet som «en kunstens prestinde» og meinte at ho hadde «den sanne kunstners evige uro i blodet».

Lul var ein prominent portrettmålar. I hennar portrett av Harriet Backers niese Astri Welhaven (1915) ser vi tydeleg både den norske og franske innverknaden ifrå hennar lærarar Backer og Lucien Simon. Likevel er det dei monumentale kolstiftteikningane av natur og landskap som er dei mest kjende verka hennar.

Lul Krag og stadene ho heldt til

I dei tidlege åra, når ho studerte i Paris, var andre norske og europeiske målarar opptekne av modernismen, ein meir udefinerbar stil enn dei tradisjonelle måleria. I modernismen finn vi fleire undergrupper, som kubisme, dadaisme og surrealisme. Matisse, Picasso og Chagall er kjende namn frå denne epoken.

Krag, derimot, vart dratt mot det reine, naturlege uttrykket. Ho ville kunna naturen sin form og farge, og gjekk difor i ei anna retning enn sine kollegaer. Denne søken etter naturen si prakt drog henne naturleg nok mot ein meir realistisk, om enn stilisert, versjon av motiva enn hennar samtidskunstnarar. Ho vart grepen av dei kinesiske uttrykka, som harmonerte meir med hennar eige livssyn og indre natur enn noko annan kunstform tidlegare hadde gjort. Set vi Lul sitt «Malmangernuten» opp mot Fan Kuan (960-1027) sitt «Reisande blant bekker og fjell», ser vi klart og tydeleg innverknaden det kinesiske Song-dynastiet hadde på ho.

Synonymt med Rosendal

Krag opphaldt seg ofte på Vestlandet om sommaren, og i 1927 kom ho til Rosendal for fyrste gong. I 1933 busette ho seg i Skålagato og der budde ho til 1955, då ho flytta tilbake til austlandet. Året etter gjekk ho diverre bort, 78 år gammal.

Gjennom tida si i Rosendal laga ho mange verk, og spesielt merkbare er dei monumentale kolteikningane av naturen i Rosendal. Ho var ikkje gniten med verka sine, og gav ofte bort teikningar og måleri, og mange av dei finst framleis i Kvinnherad.

– Lul krag og Rosendal er synonyme omgrep, slår Sellevold fast, og legg til;

– Det som er spesielt er at ho er heilt unik i uttrykket sitt. Det at ho kombinerer Rosendalsnaturen med denne orientalske påverknaden sin, det er det ingen andre som gjer. Når vi ser på fjella i Rosendal og samanliknar med bilete frå song-dynastiet, som var hennar inspirasjon, så ser vi at landskapet som ho har sett i desse 2000 år gamle teikningane frå Kina, det fann ho her.

– Knut nemnte fleire galleri dedisert til kunstnarar i små bygder. Men det er ein ting vi har her som dei ikkje har – her kan du stå i ei samling og sjå kunstverka til Lul, og så kan du trø rett ut i den naturen og det landskapet som ho måla, seier Skaala.