Utfordrar natursyn med sanseleg kunst

Då Randi Nygård var lita, nytta ho mykje tid i skogen og fjøra på Seim. Når ho no bur i Oslo er ho framleis oppteken av å sjå naturen med begeistring og djupne.

– Eg såg ting som veldig levande då eg var barn, og ein eller annan stad mista eg denne måten å sjå naturen på. Det har fått meg til å tenke at det kanskje er noko unaturleg i måten vi ser naturen på når vi blir vaksne, seier ho.

Som kunstnar og menneske freistar Nygård å få fram både undring og begeistring over naturen og livet rundt oss, for å vise at denne har ein verdi langt utover det å vera ein materiell ressurs. Våre relasjonar til og påverking på naturen er ofte usynlege for oss, og Nygård sine verk er lagvise og poetiske visualiseringar av desse.

Ved å jobbe med tema der ho både utfordrar seg sjølv og sitt publikum til å sjå naturen på nye og utvida måtar, trur ho at kunsten kan utgjera ein forskjell. Ho jobbar difor med fleire konkrete prosjekt som tek opp miljø og klima. Ein bodskap som vert gjenteke gjennom samtalen er følgjande:

– Vi må ut og oppleva naturen, slik at vi innser at vi er ein del av eit større økosystem. Eg trur vi har fjerna oss frå naturen og frå farane i verda i over hundre år. Og vi er på ein måte opplært til å sjå på naturen som ein ressurs som vi kan nyttegjera, og såleis set vi menneske oss øvst i hierarkiet. Men dét er jo eit moralsk paradoks; verda er levande, og vi er ein del av den.

Vern med smutthol

Noko av det ho jobbar med i samband med naturressursane er lovverket. Mellom anna har ho i lag med kurator og kunstnar Karolin Tampere starta eit større kunstprosjekt med utgangspunkt i §2 i Havressurslova; «Dei viltlevande marine ressursane ligg i fellesskapet».

Når det gjeld lovverket som skal forvalte dei stadig færre, men viktige myr-områda i verda, hevdar ho at lovverket er fullt av motseiingar.

– Sjølv om lovene skal hindra oss i å byggja ned myrene, er det samstundes fleire punkt som fortel kva tid ein kan gjera unntak frå lova. Direktiva i lovene våre fortel såleis korleis ein kan unngå å verne det lova i utgangspunktet skal verna om.

Med våtmarksvitskap som utgangspunkt

Den 7. oktober publiserte Regjeringa artikkelen «Derfor er myr og våtmark viktige». I den listar dei opp kva lover som er viktige for våtmark, og viser til rapportar som mellom anna fortel om verdiane som ligg i vern våtmark. Dei understrekar til dømes følgjande:

«Myr er ein type våtmark som inneheld store mengder karbon lagra gjennom tusenvis av år. Plantar som dør i myra søkk ned i vatnet og dannar djupe lag torv. Den totale karbonmengda i alle verdas myrer er om lag like stor som i atmosfæren, i følgje NIBIO. Norske myrar lagrar på fem prosent av landarealet minst 950 millionar tonn karbon, tilsvarande ca 3500 millionar tonn CO2 eller Norge sitt årlege utslepp av klimagassar i 66 år.»

Som det står skrive i ein kunstnarpresentasjon om Nygård, tek ofte verka hennar utgangspunkt i vitskaplege fakta eller hypotesar, som kryssar samfunnet og det sosiale med naturen sine krefter og evner.

Sjølv om kunstprosjektet ho skal stille ut på Venezia-biennalen enno berre er i startfasen, inngår dette prosjektet i denne rekkja.

Skal stilla ut dufta av tusen år gamle karbongassar

Veneziaprosjektet er under utvikling, men det eit samarbeid mellom Australia, USA og Norge, der dei jobbar med lukt til eit stort prosjekt om myr, i lag med chilenske kunstnarar, arkitektar, forskarar og urfolk.

– Eg veit ikkje heilt korleis eg skal gå fram for å fange ei lukt, men tanken er at eg skal finne ei duft av myr, som skal stillast ut i ein glaskuppel. Dette skal vere ei gåve frå Norge, som blir stilt ut på den chilenske paviljongen, seier ho og legg til:

– Når eg skal finne den rette lukta av norsk myr, er det jo naturleg for meg å freiste å finne den på Vestlandet, og aller helst heime.

Den komande Venezia-biennalen, som er ei internasjonal samtidskunstutstilling, er den 59. i rekkja. Den finn stad i Venezia mellom april og november 2022, med Cecilia Alemani om kunstnarisk leiar. Den chilenske prosjektet som Randi Nygård skal bidra til er kalla «Turbatol» og er kuratert av Camila Marambio.

Nygård har ein mastergrad frå Kunstakademiet i Trondheim, NTNU, 2006.