Tresifra for treskjeraren Bernt

– Eg gjer litt arbeid enno. Eg har mellom anna lova barnebarnet mitt, som er styrar på Myrane barnehage, at eg skal pussa opp dei slitte Tripp-trapp-stolane som dei har. Eg har bede han koma med dei éin og éin. Det einaste eg skal ha for det er pengar til lakken. Eg held på med den niande no, seier Bernt.

– Men det har vore så kaldt og straumprisen er så høg, at eg ikkje har sett på varmen i verkstaden. Men eg skal ta resten også. Eg pussar dei ned, ordnar dei og lakkar dei, utdjupar han.

Klarer seg sjølv

Som namnet kanskje avslører, er Bernt Kaldestad frå Kaldestad. Der bur han enno, og han klarer seg sjølv.

– Heimehjelp? Nei. Ingen som får koma her og gjera noko i hans hus, konstaterer dottera Marit Kaldestad.

– Og når me er på besøk, vil han heller at me snakkar med han enn at me skal rydda og hjelpa, legg ho til.

Ho er med som tolk og sufflør når ein kar som ikkje alltid er tydeleg i talen skal kommunisera med ein som høyrer dårleg. Det siste skal hundreåringar få lov til. For søndag 6. februar blir han 100 år, ei storhending han feirar saman med sin næraste familie. Den tel tre barn, sju barnebarn og seks oldebarn – så langt.

– Eg byrja på skulen i 1929, startar han når han skal oppsummera livet sitt.

Når ein snakkar med hundreåringar, så tar det gjerne tid å koma gjennom alt. Sju år med skulegang var det han fekk i første omgang.

– Så var det å gå og gjera lite til ein vart 15. Først då fekk ein lov å søkja på arbeid, og eg fekk arbeid på hermetikkfabrikken på Sunde. Eg jobba i pressa, der me laga esker og lok, fortel Bernt.

– Eg hadde tenkt meg i ei mekanisk retning. Eg søkte mange plassar, men det var ingen som tok inn lærlingar.

Den gong stod kalenderen på 1937. Eit par år seinare hadde nokre lyse hovud fått til privat yrkesskule på Husnes. Dei første elevane vart uteksaminerte då kalenderen viste våren 1940, men då hadde tyskarane som kjent okkupert Norge. Bernt søkte seg inn på yrkesskulen hausten 1940. Der starta det som skulle bli både hobby og levebrød dei komande 80 åra; arbeid med tre.

– Eg lærte litt der, underdriv han.

Stolproduksjon

I stova står den eine stolen meir staseleg enn den neste, og er prov på kva hendene hans får til.

– Dei to der i bjørk, dei laga eg på yrkesskulen. Eg teikna dei i halv storleik. Først då fekk eg lov til å laga det. Eg trekte rett nok om læret på seta for fem-seks år sidan, dei var jo gamle, må vita, kommenterer han om dei to stolane som står like ved kjøkendøra.

Ein gamal tremeister lar ikkje sjansen gå frå seg til å læra bort litt kunnskap om trevirke og -arbeid.

– Bjørka er enkel og mjuk å jobba med, og det du skjer ut blir alltid finast i bjørk, men måtten tar han. Derfor er dei andre stolane eg har laga gjort på eik. Den er hardare og vanskelegare å jobba med, men måtten går ikkje i eika, og dei kan vara i hundrevis av år, doserer han.

Stolar har på alle måtar blitt hans adelsmerke. Høg rygg, låg rygg, kunstferdig utskorne og med flott gyldenlær frå Bømlo.

Stolane med gyldenlær er han så stolt av at han har med seg bilete av stolane i ein konvolutt når han går ut av huset. Då har han i alle fall noko å snakka om med folk.

– Eg har laga ein bråte vanlege stolar, måtte jo ha noko å gjera på, ler han.

Han overdriv ikkje. I kjellaren har han full verkstad. Produksjonen inneheld blant anna over 60 stolar etter han fylte 80 år.

Køyrer bil

Sjølv om han arbeidde med tre frå han byrja på yrkesskulen, vart det mange arbeidsstadar på Kaldestad-mannen. Han var ferdig på yrkesskulen etter to år. Då var det midt i krigen og vanskeleg å få arbeid.

– Eg vart fiskar til krigen var slutt, så vart det innreiing på Gravdals skipsbyggeri sitt verft på Opsanger, fortel han.

Deretter følgde tre år ved Nedrevåge sin trevarefabrikk i Rosendal midt i 20-åra. Til og med eit år på Øvre Eiker når det var lite med bygging i Husnes-området i tida før Søral-eventyret starta.

– Det var ikkje arbeid å få her på den tida, så eg måtte flytta på meg, forklarer han.

I 1955 var han tilbake. Huset med stova han sit i når han fortel dette, hadde Bernt då allereie bygd sjølv. Påbygget gjorde han seinare.

– Me flytta inn i 1950. Me gifta oss her i juni 1951. Marit er fødd og oppvaksen her, seier Bernt og nikkar bort mot dottera.

Høyreapparat

– Det går opp og ned med høyrsla. Nokre dagar er ho god, andre dagar høyrer eg dårleg, seier Bernt.

– Er du sikker på at du har skikkelege batteri i høyreapparata, spør Marit.

– Kva? svarer den vordande jubilanten.

Dottera gjentar tolmodig. Konklusjonen er at batteria er tomme, noko dei har vore gjennom den timeslange høglytte, men venlege samtalen. Trass i at både batteri og høyreapparat er av det vesle slaget, byter han dei fingernemnt og stødig. At dei same hendene handsamar tre på tilsvarande stødig vis, verkar sannsynleg.

Det er ikkje berre med tre og batteri han trassar alderen. Han køyrer framleis bil til og frå butikken kvar veke.

– Helseerklæringa varer litt til. Det er den som avgjer om du får køyra, seier han.

Båt, derimot, køyrer han ikkje lenger.

– Eg har gitt han vekk, seier han.

Informerte kjelder seier at Bernt kjøpte seg ny påhengsmotor då han var oppe i 90-åra, men han leverte han tilbake fordi motoren ikkje gjekk fort nok.

Valen sjukehus

Då han kom heim frå Øvre Eiker søkte han på sommarjobb på Valen sjukehus.

– Du måtte binda deg for fire månader. Når alle dei andre fôr heim på hausten, vart eg verande. Eg blei i 32 år. Då var det handverket mitt som kom til sin rett igjen. Det var andre tider der borte då. Konrad Lunde dreiv på ein heilt annan måte på den tida. Men eg var ferdig då eg var 65 år. Du arbeidde ikkje hardt, men det var slitande, illustrerer han om den epoken.

– Er det noko av det du var med på i tidlegare tider du saknar i dag?

– Neh. Eg vil ikkje seia det. Eg saknar i grunnen ikkje så mykje. Verda går framover, sjølv om det er mykje i verda som skulle vore annleis.

På beina

Du blir ikkje hundre år utan å ha ulike soger å fortelja, og du blir sjeldan tresifra tal år utan at livet set sine merke. Ikkje alt kan pussast vekk med pimpstein og sandpapir. Bernt vart enkemann som 80-åring. 92 år gamal braut han lårbeinet då han skulle gjera ein nabo ei beine og ausa båten hans i eit fæla regnvêr.

– Eg hekta støvelen i eit tau og datt på hofta. Då eg reiste meg, hadde eg berre éin fot som virka, refererer han kjekt.

For fire år sidan var det eit drypp, men det har han kome seg godt etter. I desember 2020 måtte han til Haukeland sjukehus og blokka ut nokre årar og fekk inn ein stent.

– Det var eit hjarteinfarkt. «Her er for trongt. Skal eg blokka?», spurde legen. «Du får berre ta alt du kan», svarte eg, fortel Bernt.

Han kom seg etter det også, sjølv om han mangla ein månad eller to på å bli 99 då infarktet inntrefte. I haust, langt inn i sitt hundrede år, var Bernt igjen ikkje heilt i form.

– Eg gjekk til legevakta. Eg blei sendt med helikopter til Bergen då. Det er alt mogeleg ein får vera med på, smiler han.

Det er to ting Bernt meiner han har lært om eiga helse.

– Det er viktig å koma seg til lege, og det er viktig å koma seg i bevegelse igjen. Då held du deg i vigør lenger, konstaterer han.

Ein kikk på fødselsattesten tilseier at han veit kva han snakkar om. Det er berre å gratulera med langt liv og velfortent feiring.