Om austmenn og klønete stølsjenter

Og jammen vart det fisk å få. Den engasjerte husnesingen fekk interessa si for lokale stadnamn etter at han som liten gut fekk vera med i fjellet med far sin, der han sjølv fekk erfare kvifor det var viktig med detaljerte namn.

– Far min kunne veldig mykje, spesielt når det gjaldt oppe i fjellet her. Der var det spesielt nødvendig med detaljerte namn. Dersom eit eller fleire dyr trong hjelp eller var skada var det viktig å finna dei kjapt. Då var det hjelpsamt med dei detaljerte namna slik at me visste nøyaktig kor me skulle gå, fortel Rørvik.

Klassisk tabbe

Allereie på 70-talet byrja Rørvik med arbeidet om å få skrive ned så mange av desse stadnamna som mogeleg. Saman med far sin sette dei seg ned for å gå gjennom område etter område via kart og på den måten sikre at kunnskapen vart vidareført.

– Me fekk skrive ned ganske mykje, men eg skulle ynskje at me hadde fått gjort endå meir. Det blei alltid til at me skulle «ta det i neste veke». Ein klassisk tabbe og før me visste ordet av det var det for seint, seier Rørvik.

Den store kunnskapen om lokalnamna i Husnes-området har Rørvik også gjeve vidare til sine barn.

– Tvilling-jentene mine har også vore med i fjellet i oppveksten, og så byrja dei å ta med seg sine menn og etter kvart også deira barn igjen, smiler Rørvik.

Austmenn

Rørvik har mykje interessant å fortelja, blant anna om ein stad oppe i fjellet i nærleiken av Svartavatnet kalla Austmannahola. Dei med særs god hugs minnast kanskje at me i førre del av denne stadnamnserien var innom Austmannaskåro i Åkra. Dette er for ordens skuld altså ikkje same staden. Ordet «austmann» var tidlegare ei vanleg nemning om folk som kom aust frå, i dag seier me nok heller austlending. Såleis er det nok ikkje så uvanleg at ordet har vore med på å namngje fleire stader kringom både Kvinnherad og resten av vestlandet.

Tilbake til Kvinnheradsfjella og Austmannahola, som er ei faktisk hole som ligg i ei stor ur like ved Svartavatnet som igjen ligg like sør for fjellet Manen.

– Soga seier at denne hola vart bygd av «austmenn» som jobba der oppe med å byggja demning i vassdraget som vart brukt til å forsyna og driva fleire møller og sagbruk nede i låglandet. Medan dei var der oppe bygde dei visstnok også denne hola, og ein kan framleis finna ho i dag, fortel den engasjerte husnesingen.

– Ura ho ligg i har faktisk også eit namn, nemleg Banduro, uttala «bannuro». Det kjem av at ho vart omtala som «den forbanna uro» eller at det har noko med «Det som er bannlyst» å gjera. Ura er ganske stor og vanskeleg å gå i, så det er kanskje bakgrunnen for det, seier Rørvik.

Delte meiningar

Eit stykke lenger sør i fjellområdet, like nedom Bremstølsvatnet, kan ein finna ein sti som går gjennom eit vått og myrlendt område. For å koma seg tørrskodd gjennom dette partiet kan ein gå over Kariskarvo, som blir omtala som «eit berglag på stien».

Midt i Kariskarvo finn ein ei kløft i berget som heiter Rjomabokset. Kvifor denne kløfta heiter nettopp det er det derimot delte meiningar om.

Éi soge fortel at det rann ein liten bekk i botn av denne kløfta der stølsfolket sette rjomen, eller rømmen, til kjøling. Stien til og frå gjekk då altså over Kariskarvo og ein måtte hoppa eller byksa over kløfta for å koma seg dit.

Ei anna soge fortel om ei noko uheldig stølsjente som skulle heim med rjomen, men at ho ikkje klarte å byksa over kløfta slik at ho falt nedi og slo ut all rjomen i fallet.

Akkurat kva for ei soge som er nærast sanninga kan ein jo berre spekulera i.

Avslutningsvis fortel Rørvik om planane han har for stadnamna han så langt har klart å samla inn.

– Ein av intensjonane mine no er å få teke bilete av dei ulike stadene slik at det blir lettare å sjå for andre også enn berre på eit diffust kart, fortel Rørvik.

Den namneinteresserte husnesingen sat på mykje spanande kunnskap, og det er framleis mykje att av fangsten å dela. Så fylg med i neste episode på fleire godbitar.

På attsyn!