Løftar fram vestlandsarkitekten Peter Helland-Hansen

Boka blir lansert i Bergen førstkomande måndag, 1. november, nærare bestemt på Bryggens museum. Før lanseringa held Røyrane det faste måndagsføredraget i auditoriet der, kor ho skal fortelje om arkitekten som har oppteke ho den siste tida, og arbeidet hans.

Då Grenda er på vitjing i skrivestova — som må vera den finaste av sitt slag i Ølve — får forfattaren ei gledeleg melding frå Skald forlag; Bøkene er sendt frå trykkeriet i Riga denne dagen, og dei vil såleis koma fram i tide til lanseringa.

— Det har vore så mykje koronasmitte at det har visst vore heilt krise på trykkeriet, seier Eva.

Boka som no kjem rykande fersk i posten føyer seg inn i ei rekkje av bøker frå forfattaren, som handlar om bygg, bygdeliv og vestlandsarkitektur; «Norges låver» (2014),»Av stein» (2017), «Klyngetunet» (2018), «Byuniversitetet i Bergen» (2018) og «Vestlandshus» (2020). Samarbeidspartnar over fleire år og prosjekt, fotograf Oddleiv Apneseth, er også med på laget i den siste utgjevinga. Resultatet, slik det kjem fram frå ein digital sniktitt i boka, er ei ny praktbok full av bilete, teikningar og historia om ein av Vestlandet sine betydelege arkitektar i seinare tid.

Givande djupdykk

Som journalist i Bergens Tidende jobba Eva mykje med bygdeliv, arkitektur og bygningsvern. I løpet av desse åra (1987-2013) dukka ofte namnet Peter Helland-Hansen opp, men det er først dei siste åra ho har fordjupa seg i arbeidet og livet hans, og verkeleg fått augo opp for den kapasiteten han var, noko ho har opplevd som svært givande.

— Peter Helland-Hansen vart fødd i 1917 og han døydde i 1984. Han levde mesteparten av livet sitt i Bergen. Han har sett mange spor etter seg, men det er ikkje så mange som kjenner til han i dag. Eg tenkjer difor det er viktig å løfte denne arkitekten fram. Eg håpar boka bidreg til at fleire får auga på han, fortel Eva ei knapp veke før boka blir lansert.

Det er på tre område Helland-Hansen har markert seg. Han teikna mange tidlause einebustader, han var ein anerkjent restaureringsarkitekt og han var ein engasjert fortidsminnevernar. Av vestlandskommunane, var han mellom anna hyppig engasjert i Kvinnherad i samband med kyrkjene.

— Det er tydeleg at dei var nøgd med han i Kvinnherad, sidan dei engasjerte han gong på gong. Men han var ein svært anerkjend restaureringsarkitekt, og han var oppteken av å løfta fram det opprinnelege, han ville vise fram sjela i bygningane, og vise korleis dei hadde utvikla seg over tid, forklarar Eva vidare.

Restaurerte mange kyrkjer

Peter Helland-Hansen har jobba med restaurering i meir enn 20 kyrkjer på Vestlandet. Her i Kvinnherad hadde han oppdrag i fire kyrkjer, kor han restaurerte og bygde om, på oppdrag frå kommunen.

Kyrkjene som her har blitt teke hand om av arkitekten er Eid, Åkra, Fjelberg, Husnes. Han var dessutan engasjert i samband med kyrkja på Valen, to år før den stod ferdig. 

I samband med dei fire førstnemnde hadde Helland-Hansen eit tett samarbeid med rosemålar Johannes Rørvik frå Sunde. Saman jobba dei for å skape gode gudshus, gjennom godt handverk og med å nytte gode material.

Men det var langt frå berre restaurering av kyrkjer den lågmælte og faglege sterke arkitekten nytta tida si på. Etter krigen jobba han nokre år som arkitekt i Finnmark, kor han var med på å gjenreise samfunnet etter krigens herjingar der. Han aksjonerte også tidleg for å verne trehusmiljøa i Bergen, og han spelte også ei viktig rolle i vern og fornying på Nygårdshøyden.

Inspirert av tradisjonell byggeskikk

Med seg i alt dette arbeidet hadde han ein særskilt inspirasjon; familien sin feriestad Olden. Der hadde far hans, Bjørn Helland-Hansen plassert dei gamle tømrarhusa han samla på. Peter nytta kvar sommar på denne staden, og Eva Røyrane meiner inspirasjonen frå feriestaden kjem tydeleg til syne i arkitekten sitt arbeid.

— Ein ser at den vestlandske byggeskikken var ein grunnstein i arbeidet hans allereie frå han var veldig ung. Peter såg heile tida kvaliteten i dei gode materialene, og han var ein meister i å tilpasse bygningane til landskapet, seier Eva, og viser fram utvidinga av Troldhaugen som eit godt døme frå arkitekten sitt arbeid, som også prydar omslaget på boka.

Sjølv om Eva tenkjer at denne boka er noko smalare enn fleire av dei tidlegare bøkene hennar, håpar ho likevel den får god mottaking.

— Eg håpar det er interessant for folk å gjere seg kjent med ein viktig vestlandsarkitekt, avsluttar ho.