Kyrkja som vart flyktningmottak: – Hjarta mitt blør

Etter å ha starta tysdag 7. mai med å køyra seks mil nordover Ushdalen for å sjå brannbilen som Kvinnherad kommune donerte i fjor, er gjengen frå Kvinnherad og vertskap/guide/sjåfør/tolk Vasyl Fenchak no attende i Ushhorod. Neste programpost er å vitja baptistkyrkja i byen, og få oppleva på nært hald korleis dei hjelper flyktningar frå områda nær krigsfronten i aust.

Sjå video med «høgdepunkt» frå Ukraina-turen

Det er mykje trafikk i gatene, og mange av bilane vi passerer er flottare enn kva ein skulle forventa.

– Ushhorod har gått frå 130.000 innbyggjarar til 200.000 i løpet av krigen. Mange av dei som har kome hit, har fine bilar, kommenterer Vasyl.

Ein kan forstå at folk har flytta til Ushhorod, for byen ligg langt frå fronten og nokolunde trygt nær grensa til Slovakia. Då krigen starta, vart ein kraftstasjon i området treft av ein russisk rakett. Bortsett frå det har det vore stille. Enn så lenge – bank i bordet.

To søner i krigen

Den gulmåla kyrkja vart bygd i 1995. Kyrkje er bygninga framleis, men no er det mykje meir som føregår der enn det reint åndelege. Vi blir tekne i mot av pastor David, som startar besøket med å visa kva som skjer på utsida av kyrkjehuset. Oppspent på nokre trestativ, heng det lange nett med lysegrøne, mørkegrøne, lysebrune og mørkebrune lappar festa i seg. Fleire vaksne står og jobbar med nettet, og ser ut som fiskarar som klargjer eit garn til neste tur på sjøen. Men bakteppet er alt anna enn så fredeleg som ein fisketur, for netta skal brukast til kamuflasje for ukrainske soldatar. Nokre nett er like lange som ein vaksen person, og kan dekka heile soldaten. Andre ser ut som buskvekstar, og skal plasserast oppå hjelmen.

Eit nett er akkurat ferdig, og vert pakka saman av ei ung dame som heiter Anna. Ho fortel at ho sjølv er flyktning og kjem frå aust-Ukraina. Vi får kjenna på det samanbretta nettet, og merkar kor utruleg lite det veg.

– Netta er laga av eit utruleg lett materiale, som også er vassavstøytande, opplyser David.

– Det er dyrt å laga desse netta, men vi vil ikkje stoppa enno, for det reddar liv, supplerer Vasyl.

Her er brannbilen frå Kvinnherad: – Andre er misunnelege på oss

Vi reknar ut at med dagens produksjon kostar det om lag 18.000 norske kroner kvar månad å fortsetja å laga desse kamuflasjenetta.

Ei godt vaksen kvinne er ekstra ivrig i arbeidet.

– Hjarta mitt blir fylt av glede for at eg i min alder kan hjelpa soldatane våre. Men hjarta mitt blør, for eg har to søner som kjempar på fronten, fortel ho.

Den eine sonen er soldat, den andre er i saniteten. Dama har flykta til Ushhorod saman med svigerdottera og eitt barnebarn.

Også Vegard Bjørnevik får prøva seg på å binda nett, og etter kjapp instruksjon frå Vasyl, får han teken på prosessen.

Skal til Norge

På plenen på baksida av kyrkja, tel vi 18 små bygningar som minner om hytter på ein norsk campingplass. Men igjen, verkelegheita er vondare. For dette er mellombelse heimar til folk som har mista alt. Kvar hytte har to dørar, og bak kvar dør finst det to senger og lite anna.

– Det er liten plass, men alternativet er å vera heimlause. Folk er trygge her, og spør du kva som gjer dei glade, så vil dei seia: «Det er ikkje nokon rakettar i lufta», fortel pastor David.

Hyttene er dyre, men menigheita har sett seg råd til å bestilla to til. Dei skal koma kva dag som helst. Akkurat det får David neppe med seg, for dagen etter skal han reisa til Norge, til Kvitsøy i Rogaland av alle stader. I slutten av mai og nokre dagar ut i juni, skal elles Vasyl og eit følgje til Jæren, der KPK-stiftinga held til.

– Det er eit svært imponerande arbeid de gjer, rosar Grenda.

– Det er dette Gud ber oss gjera, svarar David, utan å villa ta noko form for ære.

Ventar nye flyktningar

Vi får så ei omvising i kyrkja. I kjøkenet er nokre damer i full gang med å førebu dagens andre måltid. Det fyrste var klokka 13.00, det andre éin time seinare. Kvar einaste dag kan flyktningar og fattige koma hit og eta skikkeleg middag.

Ferda går vidare til salen der gudstenestene vert haldne.

– Det fyrste halvåret av krigen måtte vi ta ut benkane og så bera dei inn igjen kvar søndag. Då var det 60-70 flyktningar som sov her. Vi er førebudde på at det kan koma nye flyktningar framover på grunn av det som skjer i Kharkiv og Odessa. Mange har vore i kontakt med oss allereie, og sagt at viss situasjonen blir verre, så kjem dei hit, informerer Vasyl.

Ynskjer å bli vennskapskommune med Kvinnherad

Ein skulle tru at Vasyl Fenchak har meir enn nok å gjera som leiar av House of Mercy hjelpeorganisasjonen, men det viser seg at han også er pastor i kyrkja.

– David er fyrste pastor og eg er andre pastor, så det er eit veldig travelt liv, smiler han.

I rommet der søndagsskulen eigentleg held til, står det no fem senger. Her har fem eldre damer flytta inn. Men så er klokka 14.00, og det er tid for bordsete. Igjen er lokalet fylt opp med kring hundre personar. David seier nokre ord og ber for maten, før Vasyl stiller seg opp bak mikrofonen. Truleg opplyser han at den framande kvintetten er frå Norge og har levert meir naudhjelp til Ukraina.

Det er ikkje avansert kokkekunst gjestene blir tilbydd, men det er absolutt velsmakande og sikkert næringsrikt. Ikkje minst – det er rikeleg. Folk blir mette.

Høylandsbygd

Også nordmennene, som ikkje er veldig svoltne nokon av dei, får ein tallerken. Medan vi sit og et, kjem ei dame bort.

– Eg vil takka så mykje for hjelpa de gjev oss. Alt det beste til dykk, seier ho.

Då må nok fleire av oss blunka eit par ekstra gonger. På ei side er vi stolte over å høyra at vår innsats betyr noko, på den andre er det nesten litt flaut, for vi har jo strengt tatt ytt svært lite i forhold til dei offera Ukraina sine eigne innbyggjarar gjev. Denne dama har mest sannsynleg opplevd svært traumatiske ting i krigen, og kanskje har ho måtta flykta frå alt ho eigde.

Når måltidet nærmar seg slutten, dukkar ein kvithåra mann opp. Det viser seg at han heiter Anatolij, og han vil fortelja at han for kring 20 år sidan jobba ein periode i Norge, i industrien kring Bergen. Vi blir sjølvsagt nysgjerrige og lurer på kvar han meir spesifikt hadde arbeidd.

– Eg var seks månader på ein stad som heiter Høylandsbygd, seier Anatolij.

Utlevering av mat til fattige: – Livet er hardt

Verda er sanneleg ikkje stor.

– Eg er frå Høylandsbygd, utbryt ein lettare sjokkert Vegard Bjørnevik.

Anatolij har no flykta frå Mykolajiv-fylket søraust i Ukraina.

– Ikkje gløym Ukraina, og fortset med å støtta oss, oppmodar Anatolij når han går.

– Tusen takk, smiler han på norsk.

Mykje galskap

På veg til bilen igjen ser vi ein skuleklasse marsjera i retning baksida av kyrkja. Det viser seg at dei skal hjelpa til med å laga kamuflasjenett. Ifølgje Vasyl kunne ikkje dette skjedd for nokre år sidan. Han minnast tida før krigen, då baptistane var temmeleg uglesett av dei ortodokse.

– Dei ortodokse trudde på mykje galskap, sukkar Vasyl, og hugsar han ein gong reiste seg og protesterte mot ein prest som påstod til ei gruppe studentar at baptistane fanga og drap ungar og arrangerte skumle nattmesser.

– Men dette har endra seg. No ser alle kor verdfullt arbeidet vårt er, slår Vasyl fast.

Delte ut mat i fattig romleir: – Nesten surrealistisk

Under kommunismen var religion meir eller mindre forbode. Sidan oppløysinga av Sovjetunionen i 1991 har det i teorien vore religionsfridom i Russland, men faktum er at Putin har stramma kraftig inn også på dette området.

– I dag er det berre dei russisk-ortodokse som vert godkjende av Putin. Patriarken deira, Kirill, er ein tidlegare KGB-agent som støttar Putin og krigen. Baptistane er i stor fare, seier Vasyl alvorleg.

Kjenner på skam

I bilen har ordførar Vegard Bjørnevik og oss andre fått mykje å tenka på.

– Eg må seia eg fekk det der inne då dei takka oss for hjelpa. Vi gjer jo litt, men det kunne vore så mykje meir. Det er nesten så eg kjenner på ei skam, filosoferer han.

Straks etter legg han til:

– Vasyl må vera det finaste mennesket eg har møtt.