Kvarts-festivalen

Høgt oppe i lia mellom Lyngstranda og Svoldal føregår no eit arbeid som kan resultera i mange lokale arbeidsplassar og store inntekter for utbyggjarane.

Klokka 08.00 kvar dag er geolog Kristian Drivenes og dei to borarane på plass i fjellsida, nesten 300 meter over fjorden. Der skal dei bora seks hol på skrått nedover i berget, til kring 150 meters djupne.

I Oslo sit Mona Schanche, ressursgeolog med ein master frå NTNU, og ventar spent på resultata. Men som utforskingsleiar i gruveselskapet Nordic Mining ASA, likar ho å ta turen ut i felt for å følgja med. Såleis vert det ei og anna reise til Kvinnherad. Grenda fekk vera med då ho for halv-anna veke sidan inspiserte prosjektet ved Svoldal.

Etter å ha møttest på Årsnes ferjekai og parkert bilane i hagen til den eine grunneigaren, byrjar vandringa oppover mot boreområdet. Det er ikkje nokon synleg sti å gå på, men ved å følgja den nesten tørrlagte elva, gjennom blåbærlyng og brakjekratt, er vi på rett kurs. Etter ein liten halvtime høyrer vi lyden av boreplattforma. Og eit synleg prov på at vi nærmar oss, er pumpa som syt for kjølevatn til anlegget. Ei lita klatreøkt seinare, opp ei knaus og forbi nokre rotvelta furutre, er vi framme.

 

For 50 år sidan

Det fyrste som møter oss er røyken frå eit ganske så fiffig bål. Ei ståande trestamme er hòla ut i midten og fylt med kvister. Det brenn lystig, og røyken spreier seg over bergnabben.

– Vi må halda knotten vekke, smiler Kristian Drivenes.

Knotten kan sikkert vera plagsam, men vêret har karane i alle fall vore heldige med. Med ein tommel opp viser geologen at han er veldig tilfreds med oppførselen til vêrgudane.

– Eg har jobba ute i snøstorm, og det var ikkje spesielt artig, illustrerer Mona Schanche.

Feltet i Kvinnherad vart fyrst kalla «Nesodden» av Nordic Mining, ein tittel som NGU (Norges geologiske undersøkelse) brukte då dei kartla området på 1960-talet. Sidan «Nesodden» ikkje verkar å vera eit lokalt forankra namn, har ein no gått over til å nytta «Svoldal».

Analysane til NGU for 50 år sidan avdekka at det er mykje kvarts i fjellet. Det var allereie den gong interesse for å utvinna mineralet, med tanke på å nytta det til ferrosilisium (mellom anna brukt i rustfritt stål).

– Heldigvis vart ikkje det noko av. Kvartsen her er altfor rein til slik bruk, meiner Schanche,

 

Mest lovande

I 2007 fekk Nordic Mining sjå NGU si kartlegging for fyrste gong. Utforskingsleiaren hugsar godt då ho sjølv byrja å studera materiellet.

– Oi, dette ser ut som ein spennande førekomst, tenkte eg. På den tida vurderte vi fleire kvartsførekomster i Norge. Etter nokre undersøkingar fann vi ut at Svoldal var det mest lovande. Det unike er at vi ser så mykje av kvartsen i terrenget. For ein geolog er dette eit kjempeartig prosjekt, betre blir det ikkje, slår ho fast.

Selskapet gjorde ei overflatekartlegging i 2011. I juni 2012 besøkte adm. dir. Ivar S. Fossum kommunestyret for å fortelja om arbeidet og framtidsutsiktene. I februar 2013 var det Mona Schanche sin tur til å møta lokalpolitikarane.

– Vi har eit veldig godt samarbeid med Kvinnherad kommune, roser ho, og fortel at dei har hatt kontakt med både ordførar Synnøve Solbakken og næringsrådgjevar Karin Thauland.

God dialog har dei også med grunneigarane. Praktisk nok breier kvartsåra seg ut på begge sider av elva, som utgjer grensa mellom dei to eigedomane. Åra er omtrent like stor på kvar side. Under prøveboringa vil ein laga to hol på den nordlegaste sida og fire på den sørlegaste. Når ein skal byta plass, vert riggen og utstyret flytta ved hjelp av helikopter.

 

Under havnivå

Éin person styrer bore-maskinen, medan han andre festar på nye røyr etter kvart som dei kjem djupare. Når boret har gått gjennom to meter med nytt fjell, må alle røyra demonterast og prøven hentast opp. Den tek Kristian Drivenes hand om. Han fører logg, der han noterer djupne, stad, korleis kvartsen ser ut og kor mykje det er. Storleiken på samanhengande stykke med kvarts varierer, avhengig av kor mange sprekker det er i fjellet. Dei fleste er 10-20 cm lange, men ein kan treffa sekvensar på nærare meteren.

Så er det å repetera heile operasjonen, for å bora to meter til.

– Som du skjønar tek dette litt tid, konstaterer Drivenes. Då Grenda var til stades hadde karane nådd 84,5 meter ned i det fyrste holet.

Målet er å bora gjennom kvartsåra og ut på undersida.

– Vi har indikasjonar på at kvartsåra strekkjer seg til minst 100 meter under bakkenivå, og geofysiske målingar viser at den kan gå så djupt som til havnivå, opplyser Schanche.

 

Før jul

Basert på prøveresultata skal ein ekspert i Sverige gi eit ressursestimat. Rapporten hans vert avgjerande for om Nordic Mining og dotterselskapet Nordic Quartz vil gå vidare med prosjektet. Mogleg kjem svaret før jul.

– Ved eit positivt resultat er vi eit godt stykke nærmare realisering. Allereie no veit vi ganske mykje, men boringane vil gjera oss sikrare på om det er ein stor førekomst. Kvarts er eit veldig vanleg mineral - det uvanlege her er mengda og reinleiken. Men eg vil venta til analysane er ferdige før eg uttaler meg meir om dette, seier Mona Schanche, og understrekar at eit børsnotert selskap må syta for at aksjonærane får lik informasjon og til same tid.

Førekomsten ved Svoldal er altså av ypparste kvalitet, såkalla høgrein kvarts. Men det er likevel ikkje tilstrekkeleg. For å bli endå reinare må massane gjennom fleire prosessar. Fyrst mekanisk separasjon, deretter kjemisk prosessering, noko som inneber å vaska kvartsen i syrelake slik at forureininga (andre typar mineral) blir løyst opp.

 

Frå heile verda

På kloden finst det berre eitt anna felt med like god kvalitet. Det ligg i Sør-Carolina i USA. For brukarane av høgrein kvarts, det vil seia produsentar av alt frå solceller til optikk, elektronikk og telefoni, vil det vera ein stor fordel med ein tilbydar til.

– Vi merkar stor interesse internasjonalt, med spørsmål om når vi kan byrja å levera, seier Mona Schanche.

Ho kallar Svoldal eitt av dei mest «modne» prosjekta til Nordic Mining, i tillegg til det mykje omtalte og vesentleg større Engebø-prosjektet i Naustdal. I Engebø er det mineralet rutil ein skal henta ut. Selskapet skal snart auka bemanninga der. Når og viss ein kjem så langt, vert det også naudsynt med fleire tilsette i Kvinnherad.

Sjølve utvinninga er ikkje så veldig ressurskrevjande, men dersom det også vert etablert eit prosessanlegg på Årsnes, kan det fort dreia seg om 40 arbeidsplassar. I beste fall ligg dette to år fram i tid.

– Ein skal vera audmjuk for at slike prosjekt tek tid, avsluttar Mona Schanche.

 

Kvartsfeltet ved Svoldal:

• Kvarts består av silisium og oksygen.
• Prøveboringa skal føregå til kring midten av oktober.

Artikkelen held fram under annonsen.
• Estimat viser at det finst godt over 2 millionar tonn kvarts i området.
• Åra er kring 600 meter lang og 15 meter brei.
• Kvartsen er knallhard og heilt kvit, medan resten av fjellet består av raudleg gneis.
• Ved full drift er årlege inntekter stipulert til mellom 250 og 400 millionar kroner.