– Heilt naudsynt med betre kreftomsorg

Uskedal Helselag, Rosendal Helselag, Rosendal bygdelag, Seimsfoss grendalag og Omvikdalen bygdekvinnelag var dei som inviterte til debatten tysdag kveld.

– Arrangørane har for så vidt fleire mål for kvelden, eit av dei er at vi skal vera ferdige før ni, sa ordstyrar Håvard Sætrevik, og la til;

– Vi skil brutalt sagt mellom dei som skal heim for å døy og dei som skal heim for å leva vidare. Det er sistnemnde som står i fokus i dag.

Innleiinga vart gitt ved distriktsleiar for Bergen i Kreftforeininga Geir Vangsnes, kommunedirektør Ragnhild Bjerkvik og sektorleiar Åslaug Brænde og til sist kreftkoordinator i Ullensvang Hege Lyssand.

Ope møte om kreftomsorga i Kvinnherad kommune

Skuffa over kommunen si kreftomsorg-prioritering: – Det er mange som har behov for oppfølging

Kreftforeininga med klar oppmoding

–Takk for at de har samla dei som har noko form for endringskraft, byrja Vangsnes.

– Eg har møtt mange rundt i dette fylket vårt som jobbar med eller har kreft, og har fått mykje innsikt i liva deira. Det vi opplever er at kommunane prioritetar annleis. Ved nyttår var det 217 kreftkoordinatorer rundt om i landet. Det vil seie at 70% av Noregs befolkning bur i ein kommune med dette tilbodet, fortalde han.

I 2021 var det nesten 37 000 menneskje i Noreg som fekk ein kreftdiagnose. Ved sist årsskifte var det 316 000 som levde med eller etter kreftsjukdom.

– I Kvinnherad var det 107 personar som fekk ei kreftdiagnose i 2021 og totalt var det litt over 1000 som levde med kreft i Kvinnherad i 2021. Sjølv om tre av fire overlev sjukdomen sin er det også slik at kreft er den vanlegaste dødsårsaka i Noreg, sa han.

Vangsnes fortalde vidare om dei vanlegaste behova ein kreftpasient har når dei er kome heim, kva ein kreftkoordinator kan bidra med og kva pakkeforløp heim skal tilby.

– Pakkeforløp heim høyrest ut som om pasienten er ein pakke, men eg likar å sjå på det som at pasienten får ein pakke. Pakkeforløp heim er samansett av tre kartleggingssamtalar kor ein er innom ein rekke områder som ernæring, familieliv, arbeidsliv, økonomi, psykisk helse og rehabilitering, sa han.

Vangsnes og resten av kreftforeininga vil gjerne vera samarbeidspartnarar med Kvinnherad kommune og vera med å rettleia i ein eventuell prosess.

–Det viktige er at ein skal ikkje berre ha ein samtale. Kommunen må ha tilbod å gje, for å sikra pasientane den hjelpen dei har behov for. Ein kreftkoordinator skal bidra til gode system og rutinar for kreftomsorga i kommunane, samt vere eit fyrtårn og ein kreftfagleg sterk kompetanse i kommunehelsetenesta, sa han.

Den kommunale kreftomsorga: – Eg prøver så godt eg kan, men får ikkje følgt opp alle

Engasjement over kommunegrenser

Fleire av dei involverte var svært glade for at eit slikt møte vart arrangert. Kreftkoordinator i Ullensvang Hege Lyssand og tidlegare kreftkoordinator i Kvinnherad Inger Helen Hjelmeland er begge engasjert i at Kvinnherad treng ein kreftkoordinator.

– Då Ullensvang skulle oppretta tilbod om kreftkoordinator, støtta dei seg på grunnarbeidet til Kvinnherad kommune, fortel Lyssand.

Ho er utdanna kreftsjukepleiar og har jobba som kreftkoordinator i Ullensvang i fem år og møtt kreftpasientar i alle aldrar, frå knapt året til folk over 90.

– Vi fekk tildelt midlar frå statsforvaltaren til prosjektet «rett kompetanse på rett sted til rett tid» i 2018. Vi har i desse fira åra lykkast med å heva kompetansen blant alle i teamet rundt kreft. Ein må halda seg oppdatert på kunnskap heile tida.

I arbeidet som er gjort i Ullensvang kommune har dei gjort nokre interessante funn. Dei har hatt med seg alt ifrå pleiarstudentar, hjelpepleiarar, helsefagarbeidarar, sjukepleiarar, til legar og fastlegar.

– Dei funna vi har gjort i evalueringane frå dei som har deltatt stemmar overeins med den forskinga som er gjort på dette i forhold til kor viktig fagkompetanse er. Det som er slåande er at dei tilsette på golvet som er ute og møter pasientane, seier at dei har for lite kunnskap til å stå støtt i dette faget. På same tid scorar leiarane deira dei høgare, fortel Lyssand.

Lyssand kan ikkje fatta og begripa kvifor eit lågterskeltilbod som kreftkoordinator blei avslutta i Kvinnherad, og meiner at det burde vore handla allereie i går.

– Lykke til, eg håpar det kjem noko godt utav dette møtet, for alle sin del, avsluttar ho.

Politikarane lytta til forsamlinga

Dei politikarane som møtte var svært interesserte i å høyre kva både kreftforeininga, kreftkoordinator i Ullensvang og ikkje minst brukarar av kommunens tenester hadde å seie.

– Når vi skal laga budsjett og diskutera saker er det veldig mykje ressursar til ulike sektorar det går på- det er ikkje ofte vi konkret drøfter kreftomsorga og kva ein skal gjere og ikkje gjere, så det er viktig at det blir sett lys på. Eg har lytta til dei som har hatt ordet og våre tilsette i Kvinnherad som har skildra korleis stoa i Kvinnherad er. Sjølv om det er umetteleg behov er det allereie eit fokus på det, seier Ove Lemicka (Frp).

Ordførar Hilde Enstad (Ap) takka for invitasjon til møtet. Ho ville ikkje lova noko eller ikkje lova noko, men prisa det å vere i ei forsamling der det var så mange damer som var representert og sto bak eit godt initiativ.

– I dei forsamlingane eg oftast møter er det ikkje ofte det er slik representasjon. Det eg tykkjer er viktig, og grunnen til at eg sa ja til dette er å høyre på innlegg frå kreftkoordinator i Ullensvang og kreftforeininga. Viss vi skal gjere gode vedtak i kommunestyret må vi lytta til dei som har skoen på og veit kor det trykker, sa Enstad.

Gunnar Våge (Sp) fortalde om eigen erfaring med kreftsjukdom. Han fekk diagnosen i 2016 og vart dimittert frå Haukeland den 5. august i år.

– Eg òg likar når det er mykje damer i salen, skjemta han før han la til;

– Då eg høyrde det var redaktøren i Grenda som skulle vera ordstyrar, tok eg med meg ein Kvinnhering.

Han haldt opp Kvinnheringen si temaavis frå 2016 «Fuck Cancer». Denne avisa har han teke vare på og han har lest dei sterke historiene til kreftpasientar og pårørande fleire gonger.

– Inger Helen er her i dag, eg har fleire gonger lese eit intervju med henne i dette bladet. Ho seier at når kreftkoordinatoren forsvann første oktober i 2016 gjekk Kvinnherad ti år tilbake i tid, sa han.

– Det står eg veldig for den dag i dag, kom det frå tidlegare kreftkoordinator i Kvinnherad kommune Inger Helen Hjelmeland.

– Det reknar eg med, sa Våge.

Leif Sverre Enes (H) var òg ein av dei som fekk inntrykk av at ein kreftkoordinator er sårt trengt i Kvinnherad.

– Når eg ser kor mange som dukka opp ser eg at det er heilt naudsynt. Alle tenester kan gjerast betre, det handlar berre om prioriteringar. Men om alt hadde vore fryd og gaman hadde ikkje dette møtet vore naudsynt, sa han til applaus frå salen.

Innlegg frå forsamlinga

Det var fleire rørande innlegg frå folk som fortalde eigne historier om korleis det var å bli sleppt frå dei gode omgjevnadene på sjukehus, for så å koma heim til Kvinnherad utan å ana korleis ein skulle gå fram.

Astri Måkestad fortalde om fleire ho hadde snakka med som ikkje visste kor ein skulle venda seg eller kva tilbod som finnest.

– Veldig mange har ikkje kreftar eller ressursar til å finna utav ting på eigenhand. Vi må ikkje la nokon føla seg sleppt, sa ho.

Bodil Lernes tok til ordet og prisa Astri for at ho legg så godt til rette for dei som kjem etter. Bodil vart sleppt frå Haukeland i april i år og fekk beskjed om å ta kontakt med kreftkoordinator i kommunen.

– Då eg fortalde at det har vi ikkje, lurde dei godt på kor eg kom frå. Eg har leita etter hjelp i dei kommunale systema, men då har eg fått beskjed om at eg høyrest for frisk ut, så eg passar nok ikkje til tilboda, fortalde Bodil.

Høgrepolitikar og mann til Bodil, Øyvind Lernes har inntrykk av at kommunen lev i ei anna verd enn det pasientane gjer.

– Det finnest fleire gode tilbod, men det minner meir om ein adventskalender enn ein pakke, sa han om «pakkeforløp heim».

– Kreftkoordinator er ein heilt naudsynt funksjon, og eg skjønar ikkje kvifor Kvinnherad ikkje går same veg som så mange andre. Dei som har kreftkoordinator med i budsjettet får mi stemme, dei som ikkje har det, får den ikkje, avslutta han.

– Så enkelt kan det gjerast i politikken, skaut ordstyrar inn.

Fleire andre reiste seg og fortalde om seinskadar, mangelen på tilbod, og behovet for ein samlingsplass og ikkje minst ein kreftkoordinator for å visa veg.

Ingen konklusjon enno

– Eg har allereie for eit par minutt sidan konkludert med at dette var eit særs nyttig og vellykka møte, sa Leif Sverre Enes (H).

Sjølv om ingen kunne lova noko og ingenting vart vedteke, var det likevel ein blid gjeng som gjekk ut av salen i Rosendal samfunnshus. Geir Vangsnes var tydeleg nøgd med å ha delteke på møtet denne tysdagskvelden.

– Ikkje vane med å bli invitert til møter i kommunane, men det var noko eg skal ta med meg vidare, sa han før han måtte springa for å nå ferja til Bergen.

Arrangørar Esther Falk i Omvikdalen bygdekvinnelag og Astri Måkestad var klart nøgd med både oppmøte og diskusjonen rundt kreftomsorga. Dei var optimistiske for at det vil gå rett veg.

– Intensjonen vår med møte har vi fått klart fram, og det ser ut til at politikarane tek det på alvar no, sa Astri og la til;

– No har eg håp!