Gråfjellsbreen går mest tilbake av breane i landet

Gråfjellsbreen i nærleiken av Fonnabu i Mauranger minkar i rasande fart, og har gått tilbake ein kilometer på 20 år.

NVE sine bremålingar i 2020 viser at 23 av 30 målte brefrontar har trekt seg tilbake, medan seks av ti brear med massebalansemålingar hadde eit masseoverskot.

Størst tilbakegang i år hadde Gråfjellsbrea, ikkje langt frå Fonnabu. Denne brearmen av Folgefonna gjekk heile 47 meter tilbake. Engabreen ved Svartisen gjekk nesten like mykje tilbake, med 46 meter. I breområda i Hordaland har seks målte brefrontar i snitt gått 15 meter tilbake i år.

Gråfjellsbreen vest for Fonnabu har gått 967 meter tilbake i løpet av dei siste 20 åra. Eit nytt vatn er danna der brefonten har trekt seg tilbake. Dette området – saman med Pyttabreen ved Fønderdalshorgjo – er området som breforskarane vurderer til å ha største risikoen for jøkulløp på Kvinnherad-sida av Folgefonna. Jøkulløp er ein flaum som oppstår når isen raser ut i vatn, som følgje av at isbreen trekkjer seg raskt tilbake.

Variasjonar på Bondhusbreen

No viser bremålingane frå NVE at Bondhusbreen har gått tilbake med 23 meter i løpet smeltesesongen 2020. Ingebjørg Haugland frå Uskedalen skal levera masteroppgåve på Pyttabreen like ved Bondhusbreen i februar. 25-åringen har inngåande kjennskap til begge desse breane.

– Frontmåling av Bondhusbreen starta opp med vardar allereie i 1902, som vil seie at brearmen har ein av dei lengste måleseriane i landet. I tidsrommet mellom 1902 og 2020 har Bondhusbreen gått tilbake totalt 761 m. Brearmen har både rykt fram og trekt seg tilbake i løpet av det siste hundreåret, fortel Haugland.

Bakgrunnsmaterialet hennar viser at etter 1998 har breen stort sett hatt negative frontmålingar kvart år, og trekt seg raskt bakover.

– Totalt har Bondhusbreen gått 445 meter tilbake, berre sidan 1996. Mange turglade kvinnheringar hugsar godt Bondhusbreen mykjer lenger nede mot Bondhusvatnet, noko som viser att i målingane, kommenterer ho.

Haugland påpeikar at frontmålingar er ei forseinka måling av brestorleik, og representerer ikkje mengda av snø som kom på breen dette året.

– Bondhusbreen er ein bratt utløpsbre, og har ei relativt kort responstid på kring fem år. Det vil seia at snøen som kom på breen denne vinteren vil bli transportert ned til fronten i løpet av eit par år, og me kan venta at brearmen trekk seg mindre tilbake eller kanskje går framover om kring fem år, seier geologistudenten.

Rask endring

Pyttabreen, brearmen vest for Bondhusbreen, har òg trekt seg tilbake dei seinare åra. NVE utfører ikkje målingar på brearmen, men samanlikning av flyfoto frå området syner at breen smeltar tilbake.

– Ved den austlege utløparen av Pyttabreen har eit vatn kome fram rett aust for Fynderdalshorga. Vatnet er eit resultat av smeltevatn frå breen, samt at breen står som ein demning og stengjer for dreneringa, seier Haugland.

Forskarar frå UiB har dei seinare åra kartlagt topografien under Folgefonna, og vist at breen dekkjer eit varierande landskap, med dalar, tersklar og ryggar. Eit slikt undulerande terreng, kombinert med at Folgefonna er i rask endring, kan føra til større og mindre bredemte sjøar, slik som vatnet ved Fynderdalshorga.

– Bredemte vatn er ei av konsekvensane ved bresmelting, og kan potensielt føra til mindre og større flaumar ned mot fjordbygdene kring Folgefonna, blant anna i form av jøkulløp. I masteroppgåva mi ser eg nærare på den bredemte sjøen ved Fynderdalshorga, sluttar Haugland.