Frå Svalbard til Skeishagen

Han flytta til Rosendal for nokre år sidan på grunn av Kvinnherad-røtene til kona. Men når ein først er her, så kan ein like godt engasjera seg og by på seg sjølv.

Nokre av oss endar opp med å leva heile livet vårt innanfor ein relativt liten radius. Andre flyttar oftare og lenger på seg, og finn seg til rette på kvar plass. Sigmund Spjelkavik passar best i siste kategorien.

Korgen, Tromsø, Målselv, Svalbard, Hallingdal, Vardø, Grimstad og så Rosendal. Det blir nokre meter med flyttelass av slikt.

Somme har møtt på Sigmund i Kvinnherad Senioruniversitet, andre i Kvinnherad Turlag. Begge stader har han halde føredrag om sine ti år på Svalbard. Det var der han trefte kona Synneva Stuland, med Kvinnherad-tilknyting på både mors- og farssida, og dit skal han til sommaren, som guide for turen Kvinnherad Turlag skipar til øygruppa på 79 grader nord.

– Turen er fullteikna og eg trur det er venteliste. Det blir kjekt å koma attende til samfunnet der, seier han.

 

Botanikk

64-åringen har vore pensjonist i to år no. For tre år sidan flytta han og Synneva til Rosendal, men Sigmund heldt fram i stillinga som direktør ved Agder naturmuseum og botaniske hage i Kristiansand ei stund til.

– I eitt år og éin månad vekependla eg mellom husværet i Grimstad og her. Eg slutta og vart AFP-pensjonist då eg runda 62, fortel han.

Frå stova øvst i Skeishagen har han utsikt til eit vakkert stykke norsk natur. I skuggen av Malmangernuten kan han skoda utover Hardangerfjorden og Rosendalsbygda. Men vakker, norsk natur har han for all del skoda på før også.

Han er fødd i Rissa i Trøndelag, men flytta til Korgen i Nordland som eittåring, då foreldra starta gartneri der. Mogleg var det der interessa for det som seinare skulle bli yrket hans vart kveikt. I 1961 flytta familien til Tromsø, noko som har gitt han ei mjuk, malmfull dialekt til å pryda dialogar og føredrag med.

– Eg brukte mykje tid som gardsstyrar på ein gard som bondelagsungdommen hadde i Målselv. Mor mi overtok der i 1975, medan eg styrte der frå 1983 til 1993. Der dreiv eg med frittgåande høner, lett produksjon av sommarplanter, poteter og grønsaker. Så eg kan litt om grønsaker og slakting av høner, humrar han.

Heile tida medan han dreiv gard pendla han til Tromsø for å utdanna seg. Hovudfaget i botanikk vart avslutta i 1986.

Brytingstid

Etter det fekk han stipend som gjorde det mogleg å jobba med «satellittbasert fjernovervaking av vegetasjonen på Svalbard», som det heitte. Doktorgraden i botanikk var ferdig i 1994. Mykje godt samstundes dukka det opp ei stilling ved universitetsstudia på Svalbard.

– Eg hadde første av mange turar til Svalbard tilbake i 1975, då som feltassistent. Det blei ti år på Svalbard, dei sju første som førsteamanuensis i biologi, seier Sigmund.

Han kom på sett og vis i brytingstida for det arktiske samfunnet.

– Dei var midt i ei omorganisering av Longyearbyen, og ein jobba med alternative levevegar for lokalsamfunnet inn i framtida. I tillegg til gruvedrifta, var det turisme og forsking dei enda på, og som næringar har begge vakse, fortel han.

Han fortel med lun humor om gruvesamfunnet som Store Norske har bygd opp gjennom snart 100 år, og om fasinasjonen for gruvedrift.

– Gruvearbeidar i kolgruvene var ein av yrkesvegane eg vurderte sterkast i yngre år, seier 64-åringen.

Sigmund meiner kol har blitt gjort til ein større og styggare ulv enn det fortener.

– Ein skal vita at mellom 35 og 45 prosent av kolet som blir utvunne på Svalbard, blir brukt i metallurgisk industri. Legg ein ned på Svalbard, så legg ein ned kolgruvene som er nærast Europa. Og kol er framleis ein av dei viktigaste energiberarane me har. Men eg er framleis med i Naturvernforbundet altså, poengterer han for balansen sin del.

Ordførar

Han skulle sjølv – som kolet – få ein tydeleg plass i lokalsamfunnet etter kvart som åra i Longyearbyen gjekk. I 1996 gjekk han inn i lokalpolitikken. Tre år etterpå vart han Svalbardrådsleiar. Eller ordførar, som det ville vore titulert om han hadde halde til på fastlandet.

– Eg stilte for ei lokalliste. Me fekk mykje stemmer fordi me var litt meir påhaldne til overgang til kommunemodellen som ein har på fastlandet. Svalbard er spesielt, fordi det er norsk land, men utanfor Schengen. Ein kan til dømes ikkje nekta folk å koma til Svalbard, men det gir deg ikkje automatisk arbeidsløyve i Norge, forklarer Sigmund.

Han trefte kona Synneva på Svalbard. Dei gifta seg i 1998, noko som gjorde at Sigmund hadde brukbar kjennskap til Kvinnherad då han tilfeldigvis vart sitjande til bords med dåverande ordførar Aksel Kloster i 2000.

– I samband med tusenårsjubileet til Oslo, vart alle ordførarane i landet invitert til middag. Me hadde litt å snakka om, minnest han.

Etter ti år på øyriket, gjekk turen til Hallingdal, der dei to sønene til Synneva er oppvaksne. Paret rakk også eit opphald i Vardø, før heilt nord i landet vart til heilt sør i landet, og Sigmund vart direktør ved Agder naturmuseum og botaniske hage.

No er han i Rosendal, og meiner dette er ideelt for dei.

– Strandlinje er det einaste som manglar.

Han får likevel nærkontakt med sjøen. Denne dagen har han vore på fjorden og trekt eit aldeles tomt garn.

– Me har eit naust på Lundsneset, og der har me båt og garn. Men båten er liten, og eg kan ikkje gå langt med han utan at eg er skråsikker på at vêret er godt når garnet skal trekkast. Dermed endar eg med å setja garnet på ein middels fiskeplass og får lite. Men det er mykje kråkebollar i sjøen om dagen, flirer han.

Med altanen 50 meter over fjorden, er han allereie eit fint stykke på veg opp mot Malmangernuten.

– Me er ofte på farten opp der. Ikkje nødvendigvis heilt opp, men me har kort veg til naturen herifrå. Det var også noko av det me likte med Vardø. Der var det om lag som her. På Sørlandet var det litt annleis, minnest Sigmund.

Han meiner han har blitt tatt godt i mot i Kvinnherad.

– Eg har fått ei gradvis akklimatisering, sidan Synneva hadde tilknyting hit frå før. Du må delta litt sjølv og ta initiativ når du er tilflyttar. Så langt har det blitt turlaget og senioruniversitetet, og eg har kome inn i eit nettverk den vegen. Det er mange gode aktivitetar eg kunne tenkt meg og delteke i. Eg syns mellom anna den Gurine-gjengen gjer er flott jobb, og polarhistorie er spennande, rosar han.

Men før han eventuelt gjer det, tar han altså med seg 22 andre på tur tilbake til Svalbard.

– For biologistudentane som kom til Svalbard var det viktig at me utnytta fordelen ein hadde ved å vera der. Det betydde å koma seg ut i naturen og gjera mykje feltarbeid, minnest den gamle førsteamanuensisen.

Truleg blir det noko som liknar på feltarbeid på turlagsgjengen som reiser nordover.

– Eg skal i alle fall visa dei Svalbard. Og ikkje på lerret denne gongen, sluttar han.