Frå Øltapparen til Skotaneset

At stader har namn er ikkje ein revolusjonerande tanke, men me tenkjer kanskje ikkje over er at det finst namn på langt fleire stader enn det som står på Google maps. Det er ikkje så langt i frå sanninga å sei at kvar ein haug, åker og stein har sitt eige namn, gjerne med ei historie bak. Innimellom er det til og med ei spanande historie.

Digitalisering

Mange av desse stadnamna og historiene har nok allereie gått tapt, og mange fleir ville nok ha gått same vegen hadde det ikkje vore for to personar ved namn Oscar og Ragnvald Guddal. Dei to karane gjorde eit enormt arbeid med å registrera over 30.000 stadnamn frå heile kommunen.

Samlinga deira vart overlevert Universitetet i Bergen på 70-talet og har sidan lege i kommunen sine arkiv, rettare sagt; faktiske fysiske papir-arkiv. Det vil seia dei gjorde i alle fall det, heilt fram til Johan Feet skulle pensjonera seg frå sitt arbeid innan oppmåling og kart i kommunen, og då trengte noko å ta seg til med. Og det er her namnereisa vår startar.

Johan Feet, som Grenda også har skrive om tidlegare, har jobba med å digitalisera desse stadnamna sidan 2020. Så langt har han lagt inn mangfaldige tusen namn i eit digitalt kart via nettstaden lokalnamn.no.

– Eg har kopiert heile arkivet sjølv, og førebels har eg lagt inn over 21.000 namn berre frå Kvinnherad. Men det er framleis meir igjen. Enn så lenge så er det mesteparten frå Mauranger og Varaldsøy som står att å leggja inn, fortel Feet.

– Men eg må understreka at det er ikkje eg som har samla inn alle namna, eg berre får dei inn i kartet og gjer dei tilgjengelege for folk. Det er andre som har gjort alt arbeidet med å samla dei. Det er mange som interesserer seg for dette her, for det dukkar stadig opp nye ting og så tipsar dei gjerne meg, forklarer han vidare.

Skotaneset

Når Grenda spør om han har nokre gode historier eller namn som er litt utanom det vanlege, må han tenkja seg om.

– Eg har stort sett konsentrert meg om sjølve arbeidet, det å få namna inn i systemet. Det er ikkje slik at eg kan alle namna eg legg inn, forklarer han.

Likevel har han bite seg merke i ein ting eller to.

– Eg har sett at mange av husmannsplassane har kvinnenamn knytt til seg. Eg trur at kvinner må ha hatt ein viss status. Kanskje det har vore sterke myndige kvinner som har fått namn på plassen? undrar Feet seg.

Vidare fortel han om korleis Skotaneset på garden Eikenes som ligg like ved Utåker ferjekai fekk namnet sitt. Forklaringa på namnet stod nedteikna slik:

For lang tid attende skal det ha funne stad ei avretting der. Dei som vart avretta skal ha vore bror og syster som hadde levd i utukt med kvarandre. Folk i Holmedal, 2 km lenger inne i bygda, skal ha høyrt skrika frå dei ulukkelege då dei vart avretta.

Ein mann frå Skånevikstranda skal å ha vore med på avrettinga. Det skal ha teke så hardt på han at han fekk gidding (skjelving) med hovudet etterpå.

Øltapparen

Dette er byrjinga på ein ny artikkelserie her i Grenda, der me skal ta fleire turar kringom den langstrakte kommunen vår og finna desse små stadene med artige namn eller spanande historier bak. Dersom du veit om ein slik stad, eller har meir informasjon om ein stad som har vore nemnd, så tykkjer me at det er heilt framifrå å få tips. Gjerne med bilete også.

På attsyn!

P.S. Dersom du lurer på korleis du kan ta turen til både Amerika og Russland utan å kryssa kommunegrensa, så treng du ikkje reisa lenger enn til Indre Matre. Medan du er der kan du også stikka oppom Øltapparen og slukka tørsten.

Øltapparen er ei oppkome, eller kjelde, i fjellet som det kjem rennande vatn ut av der ein kan stå og drikke. Russland blir karakterisert som eit «svært fint, flatt jordstykke som tilhøyrde Anfinngarden», medan Amerika diverre ikkje har noko forklaring. Men det veit kanskje du?