Føredrag om topphemmeleg krigshistorie – hatlestrending utførte livsfarlege oppdrag i Vietnam-krigen
Dei aller færraste visste at Martin Øyerhavn frå Hatlestrand utførte strengt hemmelege og ekstremt risikofylte oppdrag for CIA under Vietnam-krigen. Laurdag 2. november får du høyra meir om den utrulege historia under eit føredrag i Rosendal.
Publisert
Sist oppdatert
I januar i år gav Jan Tore Nilsen frå Brønnøysund ut boka «Vikinger i krig for CIA - norske bidrag til CIAs hemmelige småbåtoperasjoner under Vietnamkrigen». Den spennande historia har ei ganske sterk tilknyting til Kvinnherad og Hatlestrand. Dette kan interesserte få høyra meir om når Nilsen laurdag 2. november held føredrag i Rosendal Samfunnshus i regi av det nystarta lokallaget av Norsk reservistforbund (tidlegare Norske Reserveoffiserers Forbund).
– Dette var kanskje noko av det mest hemmelege som CIA og amerikanarane dreiv med på den tida. Det dreia seg om ein såkalla «Black Operation», noko som betyr at dei involverte måtte gjera alt for at dei ikkje skulle bli gjenkjent, fortel Nilsen, som sjølv har lang erfaring frå Forsvaret, i ein telefonsamtale med Grenda.
Annonse
Historia starta sommaren 1963.
– På eit tidspunkt valde CIA å knyta til seg Alf Martens Meyer, som var sentral i norsk etterretning. Dei trengte førarar til nokre hurtiggåande småbåtar som skulle frakta sør-vietnamesiske kommandosoldatar inn i Nord-Vietnam. Desse soldatane vart trena av CIA, opplyser Nilsen.
The Vikings
Tre unge karar frå Hordaland vart rekrutterte til oppdraget; ingen av dei hadde militær bakgrunn utanom fyrstegongstenesta. Ein av dei var Martin Øyerhavn frå Hatlestrand. Der bur 89-åringen framleis.
Annonse
– Eg har vore på besøk til han fleire gonger, og er den fyrste som har snakka med han om denne historia, fortel forfattaren.
Dei to andre var Reidar Steffensen frå Bergen og Knut Kalvenes, som seinare vart ordførar i Austevoll. Kalvenes døydde i 2014.
– Det er faktisk ein god sjanse for at både Martin Øyerhavn og Reidar Steffensen, begge dei to «veteranane», kjem til å vera til stades på føredraget, opplyser Jan Tore Nilsen utan å garantera noko.
Grunnen til at desse tre hordalendingane fekk jobben, var at dei på den tida segla som styrmenn hjå Westfal-Larsen, og i tillegg hadde teke høgare skipsførarutdanning ved Bergen Sjømannsskule.
Boka sin tittel spelar på at trioen vart kalla «The Vikings» av amerikanarane. Det var frå basen i ein hamneby nord i Sør-Vietnam dei skulle føra båtane og soldatane over grensa til Nord-Vietnam. Alt skjedde i stummande mørke.
Den dristigaste
Annonse
– Martin er ein spennande kar. Dei var gode alle tre, men han skilde seg ut som den dristigaste og dyktigaste. Han var i ei særstilling. Etter krigen vart han skipper på den norske E-tenesta sitt skip «Marjata», seier Jan Tore Nilsen.
– Kva vil du seia om innsatsen deira?
– Dei var neppe ideologisk drivne, det handla nok fyrst og fremst om eventyrlyst. Operasjonane dei gjorde var utruleg viktige for CIA, men ein kan ikkje seia at det var noko som vippa Vietnam-krigen i den eine eller andre retninga. Alt vart halde fullstendig hemmeleg, av mange grunnar, og ingen visste noko før amerikanarane opna arkiva sine på midten av 1990-talet, informerer Nilsen.
Over nyttår kjem han etter planen med ei ny krigshistorisk bok. Den skal handla om korleis alle innbyggjarane i øyværet Lånan ved Vega vart involverte i våpensmugling for motstandsgrupper på Helgeland.
