– Er den bilen skotsikker? Vi håpar det!

Då er vi komne til dag fem (søndag 5. mai) av turen til Ukraina med naudhjelp frå Kvinnherad. Den startar utanfor Slovakias nest største by Kosice, og det er berre sju mil igjen til den ukrainske grensa.

Nøyaktig som morgonen før, gjev traileren beskjed om at det er tomt for kjølevatn. Slikt er jo lett å fiksa, men spora i asfalten hintar om ein lekkasje. Uansett dreg vi av garde klokka 09.00, med Tormod Myklebust bak rattet i traileren og Leif Nygård som sjåfør i Outlanderen.

På veg til Ukraina: – Trur det blir sterke inntrykk

Endelause køar

Då vi to timar seinare når grensestasjonen på slovakisk side, er spenninga stigande. Vil vi sleppa igjennom utan problem? Kor lang tid vil det ta?

– Vi har hatt turar med endelause køar. På det verste brukte eg over eitt døger på grensepasseringa. Då tok dei ut nesten alt av lasta og kontrollerte, og så måtte vi lasta det inni igjen etterpå. Det er heldigvis unnataket. Men at det går 8-10 timar er ikkje uvanleg, fortel veteranen Tormod Myklebust frå Uskedalen. Han har no køyrt hjelpesendingar ned til Ukraina mellom 25 og 30 gonger sidan debuten i 2008.

Denne dagen er det både søndag og ortodoksk påske. Dette medverkar sterkt til at det nesten ikkje er bilar på grensa og vi kan køyra rett oppå vekta. I motsett retning, altså ut av Ukraina, er derimot ventetida lang.

Bilane blir voge og inspiserte, skjema fylte ut og signerte, og passa grundig sjekka og stempla. Men alt går roleg for seg. Dei pistol-utstyrte grensevaktene er avslappa, vennlege og engelsktalande. Klokka 12.30 er dei nøgde og sender oss vidare til den ukrainske stasjonen.

Ein bil i manko og mistanke om dieseltjuveri

Liknar på Zelenskyj

Der gjentek alt seg, og endå ein gong møter vi berre trivelege folk. Stemninga er så god at journalisten dristar seg til å spørja mannen som handterer dokumenta om å få ta bilete. Fotografering er ikkje lov inne på kontrollområdet, men saman med ein kvinneleg kollega og Bjørneviken, stiller han opp på bilete rett utanfor stasjonsbygninga.

– Skal de berre til Ushhorod? spør han, og får stadfesting på det.

– Ikkje til Kyiv? Det er ikkje trygt, presiserer han.

Grenda sin utsendte kommenterer at mannen liknar på president Zelenskyj.

– Ja, spesielt når eg er i uniform. Du er ikkje den fyrste som seier det, smiler han.

Då vi er godkjente seier vakta at han set stor pris på at vi kjem med hjelp til landet hans, og ynskjer oss velkomen tilbake.

– Søndagen er visst ein god dag. No kom vi igjennom på to timar og tjue minutt, konstaterte ein nøgd Tormod Myklebust.

Eit land i krig

Tre kilometer seinare parkerer vi utanfor hotellet ved storbyen Ushhorod. Vegard Bjørnevik hoppar ut av førarhuset og kjenner på ukrainsk jord for fyrste gong.

At vi er komne til eit land i krig, merkar vi kjapt. Då vi på ein liten kafe et aldeles nydeleg ukrainsk is og drikk ditto kaffi, sit det to soldatar på nabobordet. Og då Tormod og Vegard flytta traileren til naudhjelpsmottaket, måtte dei passera ein bevæpna kontrollpost.

– Det gjev inntrykk når tre soldatar, den eine ei ung jente, står og sjekkar bilar. Dei såg etter nye rekruttar. Er du mellom 25 og 60 år, så kan du bli sendt til fronten ei veke seinare. Med mindre du har tre barn under 18 år eller ei funksjonshemming. Det er ei ganske aggressiv mobilisering, og difor mange som ikkje vågar køyra den vegen av frykt for å bli stoppa, fortel ordføraren.

Vekk frå gata

Vertskap for besøket frå Kvinnherad er den veldedige stiftinga House of Mercy, som ei baptist-menigheit står bak. Etableringa var i 2003, men arbeidet deira starta opp allereie i 1998. Då kom 50 menn frå KPK-stiftinga i Rogaland på besøk til Ushhorod. Dei hadde med seg naudhjelp, og hyra inn Vasyl som tolk.

– Ivar Lyster leia KPK. Han er no 87 år, men framleis aktiv. Han har over hundre turar til Ukraina, og kjem attende i juni, opplyser Vasyl.

Polsk grunnlovsdag og over Tatrafjella: – Thank You!

I 2005 opna House of Mercy ein barneheim, og den fekk vi omvising i. Stiftinga driv også to eldreheimar.

– I 2003 starta vi med å gje mat til heimlause barn og mødrer her i området. Vi fann dei på gata og i kjellarar. Men nokon av dei døydde, til dømes etter å sniffa lim, så vi vurderte at dette ikkje var beste måten å hjelpa på. Vi måtte få barna vekk frå gata, og gje dei ein heim, skulegang og ei framtid, opplyser leiar for stiftinga Vasyl Fenchak.

Sett forferdelege ting

Til ei kvar tid bur cirka 20 ungar på barneheimen, frå tre til 18 år. Etter 18 årsalder flyttar dei inn i eit ungdomshus, slik at dei har ein stad å bu ved inngangen til vaksenlivet.

Meir enn 70 barn har fullført ei heil utdanning gjennom barneheimen, flytta ut, fått seg arbeid og eigne barn. Andre har vore inne til kortare opphald.

– Ungane har alle ein tøff bakgrunn. Mange har sett forferdelege ting, og har kanskje alkoholiserte eller narkomane foreldre, seier Vasyl, som har vore med heilt sidan 1998.

Då russarane invaderte for vel to år sidan, flykta mange frå aust til vest i Ukraina.

– Det budde folk i gangane her og over alt, fortel Valera Valko, leiar for barneheimen.

– Eg veit ikkje kor mange flyktningar eg har hatt i heimen min, supplerer Vasyl.

House of Mercy deler også ut gratis måltid kvar dag til dei trengande. Før krigen dreia det seg om 700 porsjonar dagleg; no er talet 2500-3000. Dei vitjar også 12 leirar for romfolk og deler ut mat og elles hjelper dei.

20 tonn fisk

– Kva betyr det arbeidet Tormod Myklebust og stiftingane THK og KPK gjer for dykk?

– Veldig mykje. Dei har støtta oss sidan før krigen, og gjennom dei har vi fått brannbilar, ambulansar, verktøy og naudhjelp. Ein gong fekk vi 20 tonn med frosen fisk. Noko røykte vi og noko vart lagt på glas. Så viss de ikkje veit kva de skal gjera med all maten dykkar, vit at de alltid kan senda til oss, smiler Vasyl Fenchak.

Bucha-massakren

Men han har mykje alvorleg å fortelja også. Mellom anna har han snakka med folk som drog inn i Bucha i april 2022 og med eigne auge såg dei grusomme krigsforbrytingane som dei russiske soldatane stod bak. Over 400 menneske var blitt avretta og torturerte.

– Vi veit at dette er sant, ikkje fordi vi har sett det på tv eller i aviser, men fordi våre folk ringte og sa dei hadde funne så mange døde i gater og kjellarar, seier Vasyl.

Han kan også fortelja at ei dame tilsett på barneheimen mista bror sin på fronten i fjor. Han sat i ein bil som vart gjennomhola av kuler. Ekstra ille er det at russarane la ut triumferande videoar av hendinga.

Vi gjestene ser denne kvinna rundt ungane. Andletet ber preg av stor sorg, og eit alvor som ikkje kjem til å letta med det fyrste.

– Veldig viktig at vi får denne informasjonen, blir rørt av den, og fortel den vidare heime, seier Tormod Myklebust.

– Ja, det er viktig at de fortel at krigen ikkje er ferdig. Det blir heller verre, og vi har gravferder kvar dag, understrekar Vasyl.

Skotsikker

Ein av dei andre heltane i House of Mercy dukkar opp under samtalen. Det er Mark, son til barneheimsleiar Valera Valko. Han køyrer jamleg bil med hjelp inn til frontlinja i aust. Eit svært farleg oppdrag på nærare 1200 kilometer kvar veg. Kanskje blir Mitsubishi Outlanderen som SKL har donert brukt til dette.

– Er den bilen skotsikker? Vi håpar det, seier Vasyl som ein spøk med stort alvor bak.

Mark vedgår at kona ikkje likar at han tek desse turane, men han synest han må bidra.

– Soldatane er på fronten kvar dag, så at eg køyrer dit for ein dag er ingenting. Når vi er der, stikk vi gjerne innom sjukehusa og hjelper til, i tillegg til å snakka med dei skadde soldatane. Flyalarmar har eg blitt vane med, seier Mark.

Sjølv var han i Afrika som misjonær då krigen braut ut. Han drog umiddelbart heim.

– På grensa var det lange køar av folk som reiste ut, eg var den einaste som reiste inn, humrar han.

– Det er jo ein aldeles fantastisk innsats du gjer?

– Takk, men eg kjenner på dårleg samvit, for det eg gjer er så lite mot dei som er på fronten og risikerer livet, seier Mark alvorleg.

Galningane

For tida er ukrainarane frustrerte over tregheit i støtta frå Vesten. Forseinkingane det siste halvåret har kosta dyrt.

– Soldatane må spara på magasina, for dei er i ferd med å gå tomme for kuler. Når dei må telja kvar kule og kvar rakett, då blir det vanskeleg. Vi kan ikkje tenka på å skubba russarane vekk, i alle fall ikkje før i 2025, analyserer Vasyl Fenchak.

– Galningen i Russland vil ikkje la seg stoppa. Han har store imperialistiske ambisjonar. Aggressorane treng ingen grunn til å angripa, dei finn berre på ein grunn. Hitler trengte det ikkje, Putin treng det ikkje, legg Vasyl til.

I barnestol

Kvelden blir avslutta på lettare vis med middag i lag med barna. Dei fleste er samla rundt små bord, men ei jente sit for seg sjølv i ein barnestol. Det viser seg at ho snart fyller sju år! Foreldra er narkomane, og jenta vart berga frå dei i siste liten.

Etter middagen leikar dei minste ungane i ein super leikepark donert av Helsingborg kommune. Dei litt større vil sparka fotball med nordmennene.

– Eg er stolt over å få visa fram dette til mine venner, ordføraren og Grenda, kommenterer Tormod Myklebust.

Denne dagen baud på sterke inntrykk. Men det skulle visa seg å vera småtteri mot det som venta dagen etter.