Ei halvferdig utdanning, eit stygt samlivsbrot og sju år i helvete: ei åleinemor frå Kvinnherad fortel

No, fleire år etter, har ho tre born. I bagasjen har ho også ei halvferdig utdanning, eit stygt samlivsbrot og sju år i det ho kallar eit lite helvete.

Grenda er på besøk hos ei einsleg mor. Ho framstår som engasjert, open og sterk, som eit varmt og raust menneske med stor omsorg for dei ho har rundt seg.

Huset er pynta til jul, og sola skin heftig inn gjennom vindaugo. Fine dagar som denne er blant tinga ho ikkje alltid klarar å setje pris på, men i dag har ho ein god dag, og sola blir difor trekt fram som noko ho finn glede i.

Livet er i ferd med å gå seg til no, kjenner ho. Og for første gong på mange år vågar ho å tru at ting vil ordne seg.

Under samtalen fortel ho ting som sjølv ikkje hennar næraste vener veit heile sanninga om, og ho ønskjer difor ikkje å stå fram med namn.

– Dei som veit, dei veit, seier ho, men legg likevel til at dei færraste anar korleis ho verkeleg har hatt det og kor ille det har vore dei siste åra.

Lys i tunnelen

Kvinna legg ikkje skjul på at det har vore vanskeleg å stå i denne situasjonen som åleinemor, men endeleg skimtar ho eit lys i tunnelen.

Nokre av grunnane til dette er følgjande; at alle borna nyleg har fått kvar sin diagnose, og såleis får den ekstra oppfølginga og hjelpa dei treng på skulen; at barnevernet av same grunn har lagt den fleirårige saka hennar daud; at pengane frå Fjelberg kraftlag kom, slik at ho kunne gjere naudsynte innkjøp til vedlikehald av huset før vinteren; at forsikringsselskapet tar straumrekninga hennar grunna lekkasje i huset; at ho endeleg har fått innvilga arbeidsavklaringspengar og at økonomien difor er noko lunde stabil for første gong på fleire år.

– Det kan dessutan sjå ut til at eg kan få omsorgsløn for minstemann, og det er berre nokre formalitetar som manglar før eg kan søke. Får eg innvilga det vil eg faktisk få pensjonspoeng òg, smiler ho, med lyden av håp i stemma.

Pensjon har ho aldri tenkt på før no. Det har ikkje vore aktuelt, privatøkonomien har ikkje hatt rom for slikt. Og ho har heller ikkje hatt noko pensjonsavtale gjennom ein arbeidsgjevar, ho har nemleg ikkje hatt fast jobb.

Kvinna skuldar meir på seg sjølv enn på omgjevnadane for situasjonen ho og borna hennar er i, og Styggen på ryggen har med jamne mellomrom visst å fortelje henne kva for eit null ho er. Men når omgjevnadane vert lagt på bordet, er det likevel lett å be Styggen om å halde kjeft.

Åleine med ansvaret

Etter samlivsbrotet vart ho sitjande åleine med hovudansvaret for huset, økonomien og ungane. Feriar og kostbare aktivitetar har dei aldri hatt råd til, og etter kvart slutta ungane å spørje om ting dei ønskja seg.

– Men samstundes er dei så vanvittig takksame for alt dei får, uansett kor lite det er. «Sjå, mamma, eg fekk juletruser!» mimrar ho, og ser absolutt noko positivt i det å ikkje få alt ein peikar på.

Men det er som kjend dyrt å vera fattig, og den tronge eineforsørgjar-økonomien førte mellom anna til at rekningane stundom hopa seg opp og vart liggande for lenge. Det førte sjølvsagt til at problema berre vart større.

– Nokre gonger kasta eg berre rekningane rett i peisen. Eg hadde jo ikkje pengar til å betale dei likevel. 1000 kroner blir fort til 9000 kroner på den måten, eksemplifiserer ho, og utdjupar kor tungt det har vore å dernest teke ansvar, og bede om betalingsutsetjingar og -avtalar.

Styggen var ikkje langt unna då heller.

Levekåra deira var så tronge at dei fekk sosialhjelp frå NAV, og åleinemora måtte difor sende inn kopiar av alle bankutskrifter som viste kva pengane gjekk til.

– Eg forstår jo på ein måte at dei trengte det, men det fekk meg til å føle meg så liten, seier ho og viser med fingrane kor liten.

Det finst ikkje luft mellom tommelen og peikefingeren.

Dersom dèt er kjensla ein sit med, bidreg den heller ikkje særskilt positivt til rolla som åleinemor og -forsørgjar.

Krevjande omstende

Minstemann – «god som gull, men ein sprettball av ein unge» – har særleg hatt behov for at mor har vore tilgjengeleg døgnet rundt. Samstundes har dei to andre også hatt sine behov for oppfølging.

Det å heile tida vera på pletten for ungane, den konstante kampen for at dei skulle få den tilrettelegginga dei har hatt behov for gjennom oppveksten, samt det å leve med ein jamt over trong økonomi, vert skildra som krevjande.

– Samlivsbrotet var veldig stygt. Samstundes som eksen for, kom barnevernet inn. Eg fekk høyre at eg var heilt ute og køyre, og at eg ikkje var i stand til å ta meg av ungane. Og eg var jo øydelagt av brotet, eg var heilt på felgen. Men for at eg skulle få behalda ungane vart kvardagen vår omtrent overvaka. Me hadde tilsyn her jamleg, og eg fekk kjensla av at barnevernet meinte eg fabrikkerte ein diagnose på minstemann.

Det var heller ikkje berre kva dei gjorde, men måten det vart gjort på som bidrog til frustrasjon. Både kvinna og borna i heimen opplevde enkelte av dei som var innom som frekke, og i ettertid blir åra med tilsyn omtala som ubehagelege.

Vendepunktet kom då sprettballen endeleg fekk nemnde diagnose, ei hending som var tydeleg utslagsgjevande for at barnevernet trekte seg ut. Dagen då kvinna vart kjend med at saka deira var lagt daud var ein lukkedag.

Likevel: kampen for å behalde ungane, og utfordringane i livet etter samlivsbrotet, førte til depresjon for trebarnsmora. Hell i uhell; grunna dette vart ho i år løyvd AAP.

– Må gjere det som trengs for å klare å forsørgje seg sjølv

Manglar fleksibilitet i livssituasjonen

Denne situasjonen blir også presentert som medverkande årsak til at ho ikkje har vore i fast jobb dei siste åra. Kvardagen til den vesle familien har vore prega av lite fleksibilitet i høve til mors moglegheit for arbeid. Og nettopp fleksibilitet i høve til arbeid måtte til, skulle ho ha fått behalde den vikarjobben ho tidlegare hadde.

– Som åleinemor har det aldri vore enkelt for meg å møte opp på kort varsel, eller å ta på meg ettermiddagsvakter. Eg har heller ikkje bil, så alt i alt har eg ikkje vore så fleksibel som denne vikarjobben kravde at eg var. Til slutt fekk eg beskjed om at dei ikkje var hjelpen med å ha meg som vikar. Og det har eg jo full forståing for, medgir ho.

Historia om den enno ikkje fullførte utdanninga hennar går i same lei. Gjennom NAV fekk ho tilbod om skule. Ho tok til på det ho omtalar som eit intensivt og teoritungt kurs, iallfall var det teoritungt for ei som aldri har hatt lett for å lese teori. På veg mot å bli helsefagarbeidar kom ho seg likevel gjennom teoridelen, og fekk teke avsluttande eksamen. Men der stoppa det også opp.

Igjen står dermed praksisdelen av utdanninga. Denne delen krev ein liknande grad av fleksibilitet som vikarjobben ho tidlegare hadde.

– Etter alt som har skjedd desse åra har eg ikkje orka å ta fatt på det. Men dette er ikkje noko eg har gitt opp altså, det ligg ein stad der framme, slår ho bestemt fast, og framtidsoptimismen gjer seg gjeldande att.

Takksam for folk og tenester som hjelper

Fram til ho finn overskot og stabilitet nok i kvardagen til å halde fram med utdanninga, nyt ho i mellomtida å vera i arbeidspraksis gjennom NAV nokre dagar i veka. I dette arbeidet trivst ho så godt at ho håpar å få halde fram der også etter at den avtalte perioden er ferdig.

Når ho snakkar om kor takksam ho er for å kunne bidra i samfunnet, samt om kor godt det er å få takksemd i retur for den jobben ho gjer, er det som at sola skin enno litt sterkare gjennom vindaugo. Likeins når ho snakkar om folka som har hjelpt ho gjennom dei siste åra. Laila Håvik vert trekt fram som ei av desse.

– Ho har vore ei enormt god støtte, både i møte på NAV og gjennom hennar gode råd. Det finst nokon folk her i verda som gjer livet lettare å leve, og Laila er ei av desse, slår ho audmjukt fast.