Den vesle svarte

Vetlesvarten kallar ho den, og straks bladfyken er helsa velkomen, hukar Eva Attramadal seg ned for å lø på med meir ved. Vetlesvarten er nemleg ein Jøtul-omn som ho ønskja seg til 30-årsdagen, med eit ønske om å vera sjølvberga dersom straumen skulle gå eller likande.

– Eg har nok alltid hatt tankar om å vera sjølvberga, om å ikkje ha alle egga i ei korg, smiler Eva.

Omnen fekk ho av foreldra og sin dåverande husbond Reidar. Far hennar installerte den i kroken på kjøkenet, kor den framleis står.

Men som småbarnsmor var det lita tid til å fyra med ved for å lage mat til familien, og av praktiske grunnar vart det difor den elektriske komfyren som vart følgjesven til måltida.

Forutan å bistå med energi og varme når straumen ein sjeldan gong har gått, har omnen i hovudsak vore eit dekorativt innslag i huset. Men då Eva fekk den unge franskmannen og gourmetkokken Charlie (21) til tunet i november, endra dette seg.

Etter dette har Vetlesvarten verkeleg fått skina.

Meir glad i å eta enn å laga god mat

Det er god lunk på kjøkenet, og ei lita panne med te-vatn står på ei av dei to platene og putrar då bladfyken entrar lokalet som har vore eit naturleg samlingspunkt dei siste vekene.

– Eg har prøvd meg på å baka bollar, smiler Eva blidt og set eit brett fullt av runde deigklumpar inn i steikeomnen på Vetlesvarten.

Like etter vedgår ho at ho er ei kløne på kjøkenet, og er difor meir glad i å eta god mat enn å laga den. Men med familie på besøk får dei rykande ferske bollane verkeleg bein å gå på når dei er ferdige.

Eva ser ikkje bort i frå at ho kjem til å nytta omnen meir i matlaging framover, sjølv om den aktiviteten mellom anna har sterke konkurrentar i handarbeid og lesing - noko av det ho aller helst nyttar tida si på no når ho er pensjonist.

Den potensielt framtidige inspirasjonen til å lage mat på vedfyrt omn kan ho takka Charlie for. Likeins den nye rutina med å drikke ein kopp te etter middag.

Personleg vegarbeidar og gourmetkokk

Franskmannen Charlie budde hjå Eva i seks veker medan han arbeidde hos henne som praktikant.

– Eg er jo åleine her og vart tipsa om nettstaden WorkAway. Der laga eg meg ein profil, og kom i kontakt med Charlie frå Frankrike. Her er det jo veldig stille, og eg tilbaud ikkje gull og grøne skogar, men det var likevel mange som meldte si interesse. No har eg avtalar med fleire som skal bu og jobbe her i periodar, faktisk har eg avtalar med folk heilt fram til desember neste år, forklarer ho.

Charlie var såleis den første i rekkja, og då han kom rett frå jobben som gourmetkokk i kulinariske Frankrike, nytte Eva godt av selskapet hans.

Hovudoppgåva hans var å arbeide med grusvegen som leier til tunet, men å lage mat stod nemleg også på lista over oppgåvene han skulle gjennomføre i løpet av opphaldet. I retur fekk han dekka kost og losji, samt engelskundervisning og eit fredeleg innblikk i livet på ein ganske så triveleg vestlandsgard.

Møtestaden for dei gode samtalane og kulturutvekslinga deira var på kjøkenet, og Vetlesvarten spela ei av hovudrollene i det som føregjekk frå første stund.

– Charlie var veldig flink på kjøkenet. Ved restauranten han kom frå hadde dei stort fokus på å nytte lokale råvarer, og han var van med å improvisere på kjøkenet. Så då han oppdaga at eg nytta mykje frø, hadde han frø på alt mogleg. Han var ikkje særleg imponert over fasilitetane på kjøkenet her, men Vetlesvarten vart han veldig glad i, og han nytta omnen kvar einaste dag. Det vart svært eksotisk! fortel Eva nøgd.

Det franske kjøken i Attramadalen

Til bursdagen hennar, 6. desember, var det duka for eit ekstra godt måltid, men jamt over sytte Charlie for å bruke kokkekunstene sine og den svarte omnen på best mogleg måte.

Blant rettane som vert nemnd er carbonnade flamande. På Facebook delte ho opplevinga med desse orda, den 3. desember:

Kjøtet skulle koka i fem timar i øl, helst mørkebrunt. Dei kjekke damene på Bua hjelpte meg å finna rett sort. Dei friterte potetene vart sjølvsagt tillaga frå botnen av. Til dessert var det valnøttkake med saus av hatlenotskal (trekt i ca. sju timar i kokt mjølk, hatlenøtene plukka av meg i fjor), engelsk krem og rista solsikkefrø.

No kjenner eg den gamle draumen min om å sitja på ein fransk fortauskafe med eit glas vin og nyta livet har blitt oppfylt. Sjølv om det var øl i saus og ikkje vin i glas. Og sjølv om det var attmed vedkomfyren på kjøkenet heime i Attramadalen og ikkje ute i sola på den franske fortauskafeen.

Måltida høyres utvilsamt fortreffelege ut, og Eva finn fram bilete som mellom anna dokumenterer måltid med finke, blokkolisuppe med hjortepølse, og is med mjødurt og bjørnebær frå nærområdet.

Ei varmande smaksoppleving

– Smaka det ekstra godt når maten var laga på Vetlesvarten?

– Jo, det gjer jo noko med heile opplevinga når ein lagar maten på denne måten, kor ein fyrer med ved frå skogen her. Og det er ikkje berre maten, men heile rommet blir så lunt og godt. Den kosen som føl med gjer truleg at smaken blir litt betre, stadfestar ho.

Kosen som føl med har også ei nostalgisk side, og minna bruken av Vetlesvarten vekkjer til live vert skildra som gode.

– Når eg vaks opp i dette huset hadde me ein liknande omn, og då me sto opp på vinteren var kjøkenet den einaste plassen det var varmt, så me samlast rundt omnen. Når Vetlesvarten no blir brukt får det meg til å tenkja tilbake på barndommen, fortel Eva med eit smil, før ho legg til:

– Eg har hatt dårleg samvit for å ikkje nytta omnen dei siste 33 åra. Endeleg har Vetlesvarten kome til sin rett.