Berekraftig skuledag til sjøs: - Me er blitt litt hjernevaska

For to år sidan vart alle læreplanane i grunnskulen og den vidaregåande opplæringa fornya, og berekraftig utvikling kom inn som eit av tre tverrfaglege tema i fagfornyinga. Det er opp til kvar enkelt skule korleis dei undervisar elevane i dette temaet, og Øyatun ungdomsskule har rydda timeplanen for å få plass til og satsa. Denne veka handlar det om berekraft!

Tysdag vart klasseromundervisninga for elevane i 9. klasse byta ut med utandørs heimkunnskapstime, med både garntrekking og fisking, filetering og matlaging.

Bladfyken møter opp i båthamna på Eidsvik om morgonen. Her har læraren Mette Hvidevold opna naustet sitt, som elevane allereie har funne seg godt til rette i. Langbordet er dekka og fileteringsutstyret står klart. No manglar berre fisken.

Det er blå himmel og fjorden ligg nesten flat. Ein skal vera unormalt glad i kontorlandskap for ikkje å villa bli fiskar på ein slik dag som denne. Totalt er det 31 elevar som skal prøve fiskelukka. Dagens mål er garna som ligg og ventar i fjorden. Elevane fordelar seg i seks forskjellege båtar og set kurs mot garna. Bladfyken var heldig å få dela båt med ein ivrig gutegjeng.

– Eg trur me kjem til å få mykje fisk, om ikkje blir eg veldig skuffa, seier Lucas Herskedal Fjelland (13), som aller helst håpte å få ein stor blåkval på kroken.

Endeleg napp

Me dorgar utover fjorden med ei sol som spegla seg i dei fem forventningsfulle ansikta ombord. Ei ungdomshand er stadig borti og kjenner i snøret.

– No må det vera napp, sjå då! Nei, det var visst ingenting...No då, no er det definitivt napp. Årh, ikkje no heller, kjem det frå gutane. Ei viss uroe spreiar seg blant ungdomane om bord.

– Tenk om me ikkje får noko i garnet heller. Då vinn jo dei andre båtane, for dei får sikkert mykje, sukkar dei.

Garnet skal trekkjast, men kven er sterkast? Gutane diskuterer seg i mellom, og det er Tobias Medhus (14) som får æra. Han halar ombord ein og annan fisk og krabbe, men diverre er det tang og tare som fyller mest av stampen til slutt.

– Me er naud for å fiska meir, seier William Hovden Tarberg (13).

Gutane hiv uti snøret, og berre etter nokre sekundar får dei napp. Gledesskrika kunne til og med dei fastbuande på Leirvik høyra. Dette var stas! Fleire sprellande makrellar vart dregne om bord, og båten romma til slutt fleire titals. Stemninga toppa seg då torsken beit på.

– Eg fekk ti makrellar på mindre enn ti minutt, smiler William stolt.

Grøn av misunning

Medan dei andre gutane fiska, er Tobias travelt oppteken med å finna ut korleis fisk ser ut innvendig. Med sin medbrakte sløyekniv grava han fram både fiskeauga, -tarm og -hjarta – på ein slik måte som kunne få ein hjernekirurg til å bli grøn av misunning.

– Det er litt ekkelt, men mest interessant. Denne fisken likar i alle fall krabbe, seier han medan han drar ut fleire småkrabbar frå magesekken.

Det er ikkje godt å sei: Kanskje er høgdepunktet når ein kjempetorsk vart dregen over båtripa. Kanskje er det når dei fem fiskarane vert utstyrt med kvar sin sløyekniv, for her gjekk det verkeleg unna. Etter eit lynkurs frå kaptein Dag Tarberg var nærare 50 makrellar og ein torsk ferdigsløyd til me var attende i båthamna. No gjenstod det greiing av garn og filetering, før elevane kunne ta eit velfortent fiskemåltid i naustet - maten har dei trass alt strevd for sjølv.

Avhengig av bygdefolket

For å klara å avvikla ei innhaldsrik veke med tema som berekraft, er skulen avhengig av at bygdefolket stiller opp, og det gjer dei med stor glede. Lærarane hadde samla inn frivillige foreldre og besteforeldre, og det var i alt seks båteigarar som sytte for at elevane kom seg ut på fjorden denne dagen. Og ikkje berre stilte dei opp med båtar, dei sytte òg for å vidareføra den kunnskapen som dei har erfart seg gjennom eit langt liv.

Dag Tarberg var ein av båteigarane som nytta dagen til sjøs med elevane. Han fekk å bryna seg på, både i form av spørsmål, prat og sikkerheit. Hjelpa hans trong dei i eitt sett. Samstundes. Tarberg løyser opp vase på vase, og hukar av den eine makrellen etter den andre frå onglane, for å nemna noko.

– Det er svært kjekt å kunne bidra til at elevane får ein slik dag som dette. Eg hugsar sjølv denne dagen som elev, og ser attende på det som noko gøy og lærerikt. Mette var læraren då òg, smiler han og legg til.

– Det er flott at elevane får læra om sjølivet og fisk, spesielt i samanheng med berekraft.

Filetering og matlaging

Fire stolte klassevenninner kjem berande på ein stamp full av makrell. Dei er stornøgde med dagens fangst.

– Sjå kor mykje makrell me har fått. Eg har smakt andre fiskar altså, som til dømes laks, men aldri makrell, så no gler eg meg til det er mat, smiler Milla Sjo Frøystad (14) før ho oppsummerer fangsten ho og venninne har fått.

– Me har fått heile tjue makrellar, tre krabbar og ein torsk. Det var veldig kjekt å fiska, spesielt når me fekk så mykje. Me lærar faktisk meir av slike dagar som dette enn å sitja inne i klasserommet.

– Kva har de lært om berekraft då?, spør bladfyken. Klassevenninnene ser på kvarandre og fniser litt før Kaia Asmervik (13) svarar:

– Berekraftig utvikling er ei utvikling som tilfredsstillar dagens behov utan å øydelegga dei framtidige generasjonane sine moglegheiter til å tilfredsstilla sine behov. Eller, eg trur i alle fall det er slik definisjonen høyres ut, ler ho og legg til.

– Me er blitt litt hjernevaska.

– Berekraft er i utvikling, og det er viktig at me tar vare på det me har. Altså, gjenbruk, fastslår Andrea Nordhus (13).

Halsnøy, ei historisk fiskarøy

Elevane verkar å vera engasjerte når det kjem til spørsmål om klima og miljø. Lærar Mette Hvidevold meiner berekraftig utvikling som tverrfagleg tema opnar opp for mange spennende undervisningsopplegg på tvers av faga.

– Gjennom temaet Livet i fjorden har me dei førre åra til dømes vore å besøkt fiskebåtar, lært om kvotar og slikt på ulike fiskeri og vore på fiskemottaket Vikingfjord for å læra om oppdrett. I år skulle me eigentleg segla med Gurine, men dette vart utsett, så i staden skal heile Øyatun skule ut å plukke boss, smiler Hvidevold.

Kvifor arrangerer de ein slik dag som denne, med garntrekking og filetering?

– Me er jo heldige som har tilgang til fjorden slik me har det på Halsnøy, og det må jo utnyttast. Me håpar jo at elevane klarar å sjå samanhengen mellom temaet berekraft og livet i fjorden. I tillegg kryr det av ungdommar som er glad i å fiska. No går jo serien Fiskarane på fjernsynet, med Jarand Grøndal i spissen, så me tenkte at ein slik dag passa godt no. Halsnøy er jo ei historisk fiskarøy, smiler læraren og held fram.

– Ungdommen har godt av å læra seg å utnytta det me har rundt oss, samstundes som dei får sjå kor sårbart det er. Det er eksempelvis mykje mindre fisk i forhold til for nokre år sidan, då hadde me overflod av både torsk og lyr. Hadde me ikkje fått makrell i dag hadde det vore stussleg. I tillegg fann me plast i magesekken til den eine fisken, og det fekk verkeleg augene opp hos elevane.

Mykje meir kan verta sagt og skrive om gleda, iveren og læringskurva denne dagen...