Ber fylkeskommunen om hjelp for å ivareta Bygdetunet Rød

Dugnadsgruppa i Uskedalen har stor omsut for bygningane og samlinga i tunet på Rød, og er skuffa over at kommunen ikkje tek ansvaret dei har skrive under på at dei skal ta.

No har dei difor skrive eit brev til miljøavdelinga i Vestland fylkeskommune der dei ynskjer hjelp med situasjonen.

Godt ivareteke i 25 år

Kvinnherad kommune overtok eigedommen i 1981 som ei gåve frå Leif Magne Framnes.

Etter den tid vart bygningane på tunet, som omfatta hovudhus, stabbur, stall, smie og kvernhus, sett i stand og nytta til formidling, gjennom skulebesøk og omvisningar.

I følgje brevet vart tunet halde bra i hevd i 25 år, før det heile stoppa opp og forfallet kom. I juli månad tok tidlegare eigar kontakt med dugnadsgruppa i Uskedalen i håp om at dei kunne hjelpa med å hindra ytterlegare forfall, noko dei sa ja til.

«Gruppa såg snart at dette var mykje meir enn dei kunne hjelpa med. Dei vart eininge om at det viktigaste var å tette taka. Det vart skifta ut knuste heller på hovudhuset. Taket blei betre, men er framleis ikkje tett», skriv Dugnadsgruppa i Uskedalen i brevet.

Ser ein attende til festekontrakten frå 1981 kan ein lesa følgjande:

«Festaren overtek det gamle våningshuset utan vederlag mot å halda det ved like.»

Bygdetunet Rød i forfall

Skuffa over kommunen

Då ei stor grein falt ned over taket på stallen og smadra takhellene for 6-8 år sidan, fjerna kommunen greina utan å reparera det øydelagde taket.

«Hellene vart smadra i ca 1 meter breidde heilt frå hufsa til møne. (...) Gruppa har lagt opp nye heller slik at taket no er tett», heiter det vidare i brevet.

Men dugnadsgruppa har gjennom arbeidet med taket sett at det trengs meir vedlikehald og reparasjonar for å bevara dei lokalhistoriske bygningane. Dei meiner mellom anna at det bør skriftast bordkledning, koma på plass nye takrenner og vindauge, samt grøftast for å få bort vatn i kjellaren.

«Vi er skuffa over at kommunen ikkje tek ansvar for den gåva dei har fått. I tida dugnadsgruppa har vore i arbeid på Bygdetunet har kommunen ikkje vist interesse for det arbeidet som vert utført, bortsett frå ein kommentar til bladet Grenda sin omtale av saka», skriv dei, før dei endeleg ber fylkeskommunen om hjelp:

«Vi ber om hjelp til å få kommunen til å utføra reparasjonar på eigen eigedom slik at Bygdetunet Rød kan bli berga. Slik situasjonen er no varer det ikkje lenge før Bygdetunet med antikvitetssamlinga går tapt.»

Svar til Bygdetunet Rød i forfall

«Ikkje midlar til restaurering og vedlikehald»

Då Grenda skreiv om dugnadsgruppa sitt arbeid på Bygdetunet Rød tidlegare i haust kunne kulturrådgjevar i Kvinnherad Anita Lykkja fortelja at det mangla ressursar til å følgja opp.

«Det er per i dag ikkje sett av midlar til restaurering og vedlikehald av kommunale kulturmiljø, noko som fører til innskrenka handlingrom for kommunen. Men, vi skal arbeide vidare for å få ressursar til dette og slik kunne ta godt vare på kulturmiljøa våre», skreiv ho i eit svar til kritikken frå dugnadsgruppa og andre engasjerte i slutten av august.

Kort tid etter understreka også sektorleiar Anbjørn Høivik at Kvinnherad sitt kulturbudsjett er for lite til å dekke alle behova kommunen har.

– Vi skulle gjerne ha teke vare på dei om vi hadde hatt ressursane. Men vi har betydelege utfordringar med å ta vare på eigne hus og samlingar. Kulturbudsjettet er teke ned over fleire år. Det råkar mellom anna Rødtunet og det som ligg i kjellaren i rådhuset, sa han under sist møte i formannskapet.

«Vedtekter for Bygdetunet Rød»

Som eit vedlegg til brevet har dugnadsgruppa lagt ved fleire relevante dokument som stadfestar kommunen sitt ansvar til å ta vare på Bygdetunet.

Mellom anna ligg det ved ein kopi av vedtektene for Bygdetunet Rød med Dønhaugsamlinga, eit dokument som vart vedteke og underteikna av Kvinnherad kommune den 24. mai i 1983.

Her er nokre av punkta i vedtektene:

• Bygdetunet Rød har til oppgåve å ta vare på, driva og halda vedlike bygningane med det utstyr og innbu som samlinga omfattar.
• Bygdetunet Rød vert leia av eit styre på 5 medlemer. 3 av medlemene med personlege varamenn vert valt av Kvinnherad kulturutval for kvar valbolk (...).
• Styret skal kvart år utarbeida budsjettforslag, rekneskap og årsmelding for drifta av bygdetunet til Kvinnherad kommune innan fastsette fristar

I brevet til fylkeskommunen blir det gjort kjend at heller ikkje styrearbeidet for bygdetunet blir følgt opp:

«Tidlegare eigar skal vera fast medlem i eit styre som skal veljast av kommunen. Det har ikkje vore val av styre på mange år.»

... ikkje før dei forsvinn

Avslutningsvis kan det høva å sitere eit avsnitt frå føreordet til Kvinnherad kommune sin kulturminnedelplan for kulturminne 2021-2032, Syn for slikt, som vart publisert i juni 2022:

Kulturminna spelar ei eineståande rolle, men ofte av det slaget ein ikkje forstår før dei forsvinn. Slik er det gjerne òg med dei identitetsgjevande sidene av dette, dei glir i eitt med, og vert staden sin bakgrunn. Ein tenkjer ikkje så mykje på dei. Ikkje før dei forsvinn. Då endrar staden seg heilt, og identitet, særpreg og det som elles høyrer staden til, vert endra.

– Har betydelege utfordringar med å ta vare på eigne hus

Kulturminne er ikkje ein fornybar ressurs. Om vi ikkje tek vare på kulturminna forsvinn dei. Skal utviklinga framover vera berekraftig, må vi ta vare på kulturminna.