Astri og Bente er likepersonar: – Me kunne godt ha blitt brukt meir

Anten sjukdomen rammar deg sjølv eller nokon som står deg nær, så kan det for mange vera godt å ha nokon å snakka med. Gjerne ein utanforståande som sjølv har erfaring med det å vera kreftråka eller pårørande.

Det er her likepersonar i kreftomsorga kjem inn i biletet. Ein likeperson er i all hovudsak ein person som sjølv har erfaring med kreft.

Pårørande òg

– Vanlegvis så skal du ha vore gjennom eit sjukdomsforløp sjølv, for at du skal kunne forstå. I tillegg skal du også helst ha eit heilt avklart forhold til sjukdomen, for viss eg hadde stått i ei tøff behandling og ikkje hatt noko overskot, så kunne eg heller ikkje ha vore noko for nokon andre, seier Astri.

– Det handlar om at folk som er i behandling, eller kanskje det er fleire år sidan dei har vore i behandling, men som kjenner at dei treng nokon å snakka med har mogelegheita til det. Me kan ikkje koma med medisinske råd, men me kan dela erfaringar og koma med rettleiing. Rett og slett vera ein lyttar og ei støtte til dei som har mange tankar kring dette, fortset ho.

Dei engasjerte damene trekk fram at det ikkje berre er dei som sjølve er råka av kreft som kan ta kontakt, men poengterer at det finst mange pårørande som også kan ha behov for å prata med nokon.

– Det som er litt spesielt med Kvinnherad er at me har ein likeperson for pårørande òg. Det har blitt mykje meir fokus på dei rundt den kreftråka, og når ein blir sjuk så rammar det alle andre i familien og venekretsen også. Det er mange som blir pårørande då, understrekar Bente, som førebels er den einaste i området som er sertifisert likeperson for pårørande.

Det er altså ikkje kven som helst som kan bli likepersonar, ein må nemleg vera sertifisert for å kunne kalla seg det.

– For å bli ein likeperson så må ein gjennom spesiell kursing, og det er veldig dyktige folk som har dei kursa. Alt er veldig ryddig, forklarer Astri.

– Er det mange som tek kontakt med dykk?

– Nei, det er det ikkje, og spesielt ikkje når me veit at statestikken synet at det er nesten 1000 kreftråka av ein eller anna grad i Kvinnherad. Det er difor me no er veldig glade for at kommunen også får ut informasjon om det, for me kunne godt ha blitt brukt mykje meir, understrekar ho.

Litt overraskande

Damene poengterer vidare at dei også kan vera meir enn berre eit lyttande øyre.

– Dersom det er kapasitet til det, så går det også an å fylgja til lege eller til andre offentlege instansar. For ein får litt hjernetåke når ein er i behandling, og no snakkar eg av eigen erfaring, det er utruleg kva som forsvinn. Det å ha med seg nokon som kan lytta, vera med og eventuelt notera ned kva som blir sagt, som då etterpå veit at det var dette de tok opp eller dette de snakka om, fortel Astri.

– Me har også teke initiativ til både temakafear, der me har teke opp ulike tema som er viktige for kreftråka og andre, i tillegg til meir uformelle lønsjtreff. Nokre gongar har me pizza, andre gongar tek folk med seg niste og me stiller med kaffi. Så sit me der og pratar, og folk blir gjerne sitjande i to-tre timar, fortset ho.

Astri og Bente seier at dei er litt overraska over kor lenge folk sit og pratar under desse møta, men ser at det blir litt som likepersonsarbeid deltakarane i mellom.

– Ja, det er litt overraskande, men då tenkjer eg at det er eit stort behov der, og dei sit og delar erfaringar. Og eg må sei som med-arrangør og i all hovudsak observatør på desse treffa, det er ganske sterke historier dei går og ber på, og eg tenkjer at dei må jo vera avhengig av å ha nokon å snakka med, konkluderer Bente.

– Me hadde nyleg eit godt døme på dette, der nokon trengte hjelp i høve til noko forsikring- og navgreier. Då var det ei som sa at «men det veit eg litt om». Det har jo ikkje noko med oss å gjera, men dei sit og delar erfaringar som kan vera ei støtte for andre, legg Astri til.

Sjølv om Astri og Bente står oppført som likepersonar for brystkreftforeininga, så forklarer dei at det på ingen måte berre er folk med brystkreft som kan ta kontakt.

– Ideelt sett så skulle det jo har vore likepersonar for kvar kreftform, men me har ikkje høyrt om andre i Kvinnherad. Det som er sagt i vår lokalforeining er at her er det så små samfunn at me ikkje kan ekskludera nokon berre fordi dei har noko anna enn brystkreft, forsikrar Astri.

– Eg kan jo ikkje dela erfaringar på den måten, for eg har berre erfaring frå behandling for brystkreft, men eg kan lytta og vera ein pådrivar, legg ho til.

Må koma utanfrå

Heilt på tampen er derimot to viktige ting som damene ynskjer å trekkja fram.

– Fyrst og fremst så har me som likepersonar teieplikt, det er sjølvsagt, men i den gruppa som møtest så har me også gjeve kvarandre intern teieplikt. Det er ingen der som går rundt og sladrar om kven som sa kva. Det handlar om å vera ein trygg arena for å møtast, det er viktig både når ein er i grupper og éin til éin, poengterer dei.

Ein annan ting er at dei som likepersonar gjerne ynskjer å bli brukt meir, men då er dei klare på at kontakten må koma utanfrå.

– Eg kan ikkje ringa til folk og sei «hei, eg er likeperson, vil du snakka med meg», sjølv om eg veit at dei har fått kreft. Det må gå den andre vegen. Eg ville gjerne gjort det som ein ven, men viss det er ein perifer person så kan ikkje eg gjera det. Det er her kreftkoordinatoren kjem inn, ho kan gjera det og gå inn og sei at «Astri og Bente er likepersonar, ta gjerne kontakt med dei», forklarer Astri.

– Nokon gongar skulle me ynskja at me kunne gjort det, for me veit om nokon og kunne heilt sikkert å ha bidrege og rettleia dei vidare, men der går grensa. Det må vera så respektfullt og ryddig, avsluttar Bente.