Tankar etter eit folkemøte

Takk til Rosendalsstiftinga.

Det var eit flott initiativ frå Rosendalsstiftinga å skipa til eit folkemøte om Statnett sine planar for ny høgspentlinje. Det var og gledeleg å høyra at politikarane i Kvinnherad syntest vera samstemde i å krevje alternativ utgreiing på traseen gjennom bygdene i og kring Rosendal.

Statnett sine retningslinjer

St.meld.14 (2011- 2012)– Vi bygger Norge – legg føring for Statnett sine planar. Her står det at luftspenn er det normale for høgspentlinjer. Men dei kan og vera opne for andre løysingar. Dette kjem på tale dersom luftspenn ikkje kan realiserast. Det er og aktuelt «..dersom ekstautgifter for kabling kan forsvares ved at det gir særlig miljøgevinst eller vesentlig bedre totalløsning alle hensyn tatt i betraktning». Statnett – som og er tiltakshavar – skal sjølv vurdera om dei vil utreia alternative løysinger. Dei kan då sjølvsagt nekte å gjera det.

Bukken og havresekken

Den fragmentariske forvaltninga av naturverdiar i Norge fører til at naturen nesten alltid vert taparen. Ei av grunnen til det er dei tette banda mellom tiltakshavar og avgjersletakarar. I mange saker står tiltakshavar sjølv for konsekvensutgreiingane. NVE/OED som ofte har økonomiske/samfunnsmessige interesser av tiltak, avgjer kva tiltak som skal få konsesjon. Dei tek òg avgjersler i dei klager som kjem inn. I vårt tilfelle er det Statnett som tek avgjersle om dei vil lytta til innspel om alternative linjeval. Dette er ein forvaltningsmessig uheldig situasjon.

Økonomiske interesser og marknadskrefter styrer dei fleste avgjersler. Andre verdiar når ikkje opp i totalløysinga.

Økosystemverdiar

St. meld 14 (2015- 2016) -Natur for livet - bruker omgrepet økosystemverdiar. Det er dei direkte og indirekte verdiar natur/kulturlandskap gir til eit lokalsamfunn. Det er ikkje enkelt å estimera totalverdien på eit kulturlandskap, eller estimera ei «totalløysing». To komponentar går inn i ei slik vurdering.

Det er fellesverdiar som kan kvantifiserast der ein kan gje eit økonomisk verdiestimat. Denne type tenking er den dominerande i vurdering av natur- og landskapsverdiar. Den inngår sjølvsagt som ein viktig del av heilskapstenkinga. Men St.meld, 14 bruker og eit anna omgrep «åndelige verdier».

Desse er ikkje enkle å talfeste, men dei må takast med i vurderinga av ei «toalløsning».

Natur og kjensler

Filosofen Knut Løgstrup seier at eit grunnvilkår i det menneskelege tilværet er at vi er utlevert til kvarandre. Ingen av oss lever åleine. Dette meiner han er grunnlaget for all etisk tenking. I samspelet mellom menneske er tillit ein grunnleggjande verdi. Eg tenkjer at dette kan utvidast til å gjelde vårt tilhøve til naturen og. Eit landskap er med på å gje oss identitet, tilknyting og knyter oss til fortid og framtid. Sjølve landskapet kan sjåast som eit kunstverk som inspirerer og berikar oss . Vi kan verta fylt av takksemd, kjærleik og vilje til å ta vare på naturverdiane og få eit ønske om å gje dei vidare til neste generasjon. I møte med kulturlandskap kan vi og reflektera over dei verdiane som gjev livet meining og innhald. Alt dette er relasjonelle verdiar som knytar oss til naturen. Dei utløyser kjensler i oss og vi bruker «hjartespråket» når vi talar om dei.

Følelsar og fornuft

Filosofen Arne Næss skriv i si bok «Livsfilosofi» at vi i alt for liten grad har vore oppmerksame på kor avgjerande kjenslene våre er for korleis vi tenkjer og handlar. Fornuften brukar tal og verdiestimat – kjenslene brukar eit heilt anna språk Men desse argumenta har ikkje mindre verdi, snarare tvert om. Det ligg stor kraft i eit kjenslemessig engasjement for naturen. Kjensleverdiane må vektleggjast på ein heilt anna måte inn i omgrepet «totalløsning» enn det vert gjort i dag.

Samtaleklimaet om naturverdiar er eit heilt anna enn det var i 2011- 2012 då Statnett utarbeide sine retningslinjer. Om ikkje våre etatar og politikarar makter å tenkja nytt om dette, er eg redd at tillitskrisa og omdømmetapet berre veks i åra som kjem.

Knut Sellevold