Ny felles liturgi i kyrkjene i Kvinnherad

Midt i ei krevjande korona-tid har kyrkja fått eit oppdrag frå Kyrkjemøtet 2020 om at gudstenestene i Den norske kyrkja skulle bli meir like og lettare å kjenna att i heile landet. Det førte til at mykje liturgisk musikk og lokale særordningar, som mange har vorte glad i, ikkje lenger er eit alternativ vi kan bruka i kyrkja. Prestar og organistar i Kvinnherad har også hatt eit ynskje om at vi ved denne krossvegen skulle utarbeida ein liturgi for alle sokna i Kvinnherad kommune. Liturgi er grunnordninga for korleis vi feirar gudstenestene våre, om rekkefølge, bøner, melodiar til Kyrie og Gloria og forbønsvar og mykje meir.

Prosessen vart ikkje heilt slik vi hadde håpa på. Vi fekk ikkje til eit stort felles møte for alle sokna i Kvinnherad grunna Korona-restriksjonane. I staden har prestane og organistane drøfta og lagt fram forslag til sokneråda. Det er sokneråda som vedtek liturgien. Etter at soknerådet har gjort vedtak, må ein gjennomføra soknemøte som kjem med uttale om liturgien. Det er ikkje alle sokneråda som har handsama saka ferdig enno, men i løpet av hausten vert det soknemøte i dei ulike sokna. Prosten i Sunnhordland er godkjenningsinstansen i staden for biskopen. I den næraste tida blir det no arrangert soknemøte i alle sokn om ny liturgisk grunnordning i Kvinnherad.

Om gudstenesta: Vi har hatt eit ynskje om å laga ei enkel grunnordning som ein kan variera ved forskjellige høve. Vi har valt å leggja vekt på enkle og korte alternativ, som likevel rommar eit godt innhald. Det er fire hovuddelar i gudstenesta, Innleiing, Ordet, Nattverd og Avslutning. Dette er eit forslag til ny grunnordning for hovudgudstenesta. Det vil framleis vere høve til å bruka t.d. familiegudsteneste når ein ynskjer det.

Innleiinga av gudstenesta: Ein går vekk frå informasjonen før gudstenesta byrjar og tilbake til den gamle ordninga der presten informerer om gudstenesta samstundes som han eller ho helsar kyrkjelyden velkomen. Alle står under fyrste salmen.

Etter helsinga les klokkaren ein av samlingsbønene, gjerne ei av dei nye bønene som varierer gjennom kyrkjeåret.

Etter samlingsbøna kan ein her ha syndsvedkjenning. Syndsvedkjenninga kan elles også brukast rett før forbøna seinare i gudstenesta. Dette vil nok variera litt i våre lokale kyrkjer.

Ny Kyrie og Gloria: Den store endringa i gudstenesta kjem nok fyrst og fremst i samband med innføring av ny Kyrie og Gloria. Kyrkjemøtet har redusert alternativa for Kyrie og Gloria i gudstenestene. Vi har valt å samlast om den nye melodien til Mari T. Hinze på Kyrie og Magnus Beite sin nye Gloria. Vi har i mange år brukt Beite sin Gloria i fleire av kyrkjene i dei nordlege sokna i Kvinnherad og i trusopplæringa. Denne nye varianten er utan klapping.

Vi kjem nok likevel til å klappa i lag med borna når det er trusopplæring og familiegudstenester, for det har borna likt. Det er mogeleg å høyra desse melodiane på www.kvinnherad.kyrkja.no. Trykk på fleire saker og finn fram til Ord for helga veke 17. Der framfører sokneprest Kjersti Brakestad Boge, kantor Eva Megyesi og organist Rebekka Attramadal desse melodiane. Vi veit at det er fleire kyrkjer i sokn nær oss som også har valt dette alternativet. Framover er dette melodiar vi vil bli vane med å høyra andre stader også.

Dåpen kjem etter Kyrie og Gloria. Dåpssalmen kjem no som avslutning på dåpen. Dåpen er innleiinga på det kristne livet og det høver godt å ha den tidleg i gudstenesta.

Ordet: Den andre delen av gudstenesta er Ordet, då vi les frå Bibelen, høyrer preika, vedkjenner trua, høyrer kunngjeringar og ber for kvarandre og verda. Denne delen kan innleiast med Dagens bøn, som tilhøyrer kyrkjesøndagen (den gamle kollektbøna).

I den nye ordninga skal ein alltid lesa tre tekstar frå Bibelen; frå det gamle testamentet og breva og ein evangelietekst. Før og etter lesinga av evangeliet reiser ein seg og syng eit Halleuja-vers. Vi har valt alternativet frå salmeboka nr.977.4 som lenge har vore i bruk i dei nordlege sokna i Kvinnherad. Etterpå set ein seg og lyttar til preika. Etter preika er det truvedkjenninga, då reiser vi oss igjen og seier den i lag.

Etter lesinga og preika er det tid for kunngjeringar. Så kjem syndsvedkjenninga, dersom den ikkje var i byrjinga av gudstenesta. Etterpå er det forbøn for verda. Vi har valt å gå tilbake til det gamle og enkle forbønsvaret: «Herre, høyr vår bøn.» Vi reknar med at den er godt kjent for alle.

Fadervår eller vår Far: Dersom det er Dåp eller Nattverd vil ein gjerne bruke Fadervår i samband med sakramentet. Elles kjem Fadervår etter forbøna. Sidan den nye omsettinga av Bibelen kom i 2011 har den hatt ei ny omsetting som byrjar med Vår Far i himmelen. Vi ynskjer no at vi alle går over til å bruka den nye omsettinga. Det er den som brukast alle andre stader no og det er den borna og ungdommane lærer på skulen.

Det tek eigentleg ikkje så lang tid å vende seg til den nye omsettinga. Det er jo ikkje snakk om nokon ny bøn. Bønene er dei same, fleire av dei er heilt like og innhaldet er litt lettare å forstå for komande generasjonar. Det første ordet i Fader vår på gresk; Pater, er eit nært og familiært uttrykk for far. Det er ingen som seier Fader lenger og det opplevast nok i dag som eit meir høgtideleg ord enn det Jesus forsøkte å formidla gjennom bøna. Vår Far er meir i tråd med korleis vi uttrykker oss i dag.

Det er gjort eit par mindre endringar, dei har bytta ut ‘så som’ med ‘slik’. Så det heiter ikkje lenger ‘så som i himmelen’, men ‘slik som i himmelen’. ‘Forlat oss vår skuld’ er bytta ut med ‘tilgjev oss vår skuld’. Eg meiner dette er ein tydlegare formulering på ei av dei store og viktige hendingane i trua vår, at Gud tilgjev oss våre synder. Det er alltid ei føremon å tala klart og tydeleg om det som er viktig å formidla. Igjen er også ordet ‘som’ bytta ut med ‘slik’.

Guds tilgjeving er ikkje lik vår tilgjeving av vår neste. Vår tilgjeving skal vera lik Guds tilgjeving. Det er ein viktig forskjell. Gud tilgjev alltid våre synder. Den største og viktigaste endringa kjem nok likevel i den sjette bøna med endringa frå ‘før oss ikkje ut i freisting’ til ‘og lat oss ikkje koma i freisting’. Vi trur ikkje at det er Gud som fører oss ut i freistingar. Derimot er Gud den vi kan be til for å koma vekk frå freistingar. Avslutninga av Vår Far er som i tidlegare Fadervår.

Takkoffer: Etter forbøna er innsamling av takkoffer til forskjellige gode føremål som sokneråda har bestemt. Det er viktig for oss som lutheranske prestar å skilja klart mellom takkofferet og nattverden. Difor har vi dette før nattverdssalmen.

Nattverden: Den tredje delen i gudstenesta er nattverden. Den byrjar med nattverdssalme, lovsong, (prefasjon og sanctus). Vi har valt å halda fast på dei gamle melodiane i nattverden. Så kjem innstiftingsorda, der vi no har bytta ut ordet ‘lekam’ med ‘kropp’. Så kjem bøn, Vår far og fredshelsing. Vi har også teke inn eit ledd om brødsbryting, om at vi alle er eitt i Kristi kropp. Dei vanlege utdelingsorda ved nattverd er no endra frå ‘Dette er Jesu lekam’ og ,’Dette er Jesu blod’ til ‘Kristi lekam gjeven for deg’ og ‘Kristi blod gjeve for deg’. Alle andre kyrkjer i verda brukar namnet Kristus ved nattverden. Det peiker i større grad på den oppstadne Kristus, framfor mannen Jesus frå Nasaret. Det er rett at det er i Jesu oppstode vi møtast i det heilage måltidet som bryter tid og rom og det er godt at det no blir uttrykt i vår liturgi. Det er framleis lov å bruka dei gamle tilseiingsorda ved nattverden, dersom ein ynskjer det. Det vil i så fall soknerådet måtte meine noko om.

Avslutning av gudstenesta: Etter nattverden syng vi siste salme før velsigninga og dei 9 klokkeslaga. Vi står under siste salme.

Velkomen til gudstenester og soknemøte i tida som kjem!

Helsing Kjersti Brakestad Boge

Sokneprest i Kvinnherad