Kvinnheradkulturen anno 2023

23. januar vitja to representantar frå fylkeskommunen, fotoarkivar Hedvig Ølmheim og fotograf Eirik Yung, fotosamlinga til Kvinnherad kommune. Med mine auge, altså ein fotohistorikar på veg mot doktorgrad i faget, er dette ein skatt av ei samling med stor lokalhistorisk verdi.

Mellom anna inneheld samlinga ein rik arv etter fotograf Andreas Elias Røvde (1872-1959). Røvde etablerte sitt eige fotoatelier i Rosendal i 1909. Motiva frå samlinga er i hovudsak frå bygdelivet og -folka som budde her i første halvdel av 1900-talet, men Røvde tok også oppdrag frå lokale verksemder, og har mellom anna hatt eit fleirårig samarbeid med Konrad Lunde og Valen sjukehus. I 1940 vart sonen hans Johan Baade Røvde (1910-1992) medeigar i verksemda, og atelieret hadde drift fram til 1983, altså i 74 år.

Johan hadde ingen etterkomarar, og då verksemda vart avvikla vart det bestemt at sakene som stod i atelieret skulle kastast. Alt av fotografisk materiale og utstyr hamna såleis på søppeldynga.

Ei verneverdig samling

Det er Kristian Bringedal som, med stor innleving, har fortalt meg om korleis glasplatenegativa vart redda:

Oskar Guddal, ei lokal eldsjel som dessutan fekk Kvinnherad kommune sin første kulturpris, tok saka i eigne hender då utstyret etter fotograf Røvde vart kasta. Med ei eske bakpå sykkelen henta han mellom 2000-3000 glasplater frå søppeldynga i denne aksjonen. Delen av samlinga som er bevart er altså eit resultat av at nokon såg verdien i å ta vare på dette materialet.

Etter at representantane frå fylkeskommunen hadde vore på synfaring i fotosamlinga for nær eitt år sidan, slo dei fast at det var ei verneverdig samling.

I tilsynsrapporten datert 10.03.23 (sjå postlista) gav dei råd om korleis samlinga bør varetakast for at den skal ha lengst mogleg levetid, noko som mellom anna krev syrefri emballasje og jamn temperatur. Samstundes tilbaud dei å overta både forvaltinga av fotosamlinga og sjølve fotosamlinga. For i fylkeskommunen har dei nemleg både naudsynt kompetanse, eigna lokale, syrefri emballasje, jamne temperaturar og digitale system for tilgjengeleggjering blant sine fasilitetar.

Løysinga kunne anten vera at kommunen gav fotosamlinga til fylkeskommunen som ei gåve – ei gåvepakke som innebar at fylket også ville overta alle kostnadane med forvaltinga av samlinga. Alternativt kunne kommunen deponera samlinga si til fylket, men då ville kommunen framleis vera økonomisk ansvarleg for bevaringa og digitaliseringa av denne.

Her startar uroa mi.

Ansvarsfråskriving er lettvint og billig, men kortsiktig

For 10. november hadde den siste kommunalt tilsette med omgrepet «kultur» i stillingstittelen sin siste arbeidsdag. Kulturkonsulent Anita Lykkja ytra seg positivt til samarbeidet med fylket (Kvinnheringen 18.03.23), men før ho takka for seg fekk ho ikkje meldt tilbake til fylket om kor kommunen sto i denne saka.

Og sidan dette er ei stilling som i det stille blir fasa ut – det er ingen som skal overta Lykkja sine oppgåver, men desse skal visstnok fordelast på fleire av dei som allereie sit med fulle stillingar og ei røys med andre oppgåver i sektor for samfunnsutvikling (Om eg har misforstått dette, lyttar eg gjerne til motsvar frå både kommunedirektør Mikkelsen, ordførar Bjørnevik og sektorleiar Høivik) – fryktar eg den lettvinte og økonomisk gunstige løysinga blir at fotosamlinga forsvinn ut av kommunen i form av ei gåve.

Potensial med god kulturpolitikk: fleire arbeidsplassar og innbyggjarvekst

Joda, eg er kanskje særleg opptatt av fotografi, men det er ein del av kulturarven vår. Og eg er ikkje glad i måten kultur blir nedprioritert av kommunen, til dømes ved å la kulturstillingar fordufta. For dei av oss som utdannar oss innanfor og som ynskjer å jobba med kultur (her meiner eg i bytte mot løn, det er heldigvis flust av moglegheiter for å jobba med kultur i frivillige lag og organisasjonar), er det faktisk større sjansar for relevant arbeid om me flyttar vekk frå Kvinnherad.

Etablering av eit moderne arkiv, som kunne husa fotosamlinga med meir på lang sikt, kunne derimot gjeve arbeidsplassar til fleire. Det ville dessutan gjort kommunen attraktiv også for dei som har den type utdanning og interesser. Me kunne ha styrka den lokale kompetansen på feltet og samstundes innfridd nokre av måla i kulturminneplanen «Syn for slikt». I denne er mellom anna formidling og kompetanseheving nemnd.

Eit slikt senter kunne òg ha styrka identitetskjensla og samhaldet til innbyggjarane her. For er det noko som engasjerer mange kvinnheringar er det lokalhistorie, noko ein ser i dei mange og flotte lokalhistoriske bøkene som blir forfatta kvart år.

Det var ein gong…

Men i dag er Kvinnherad spissa mot næringslivet, noko som til dømes viser att i prioriteringa ved å ha ein næringssjef. Eg meiner ikkje at det er feil prioritering å ha ein næringssjef, men dette kan kommunane velja å ha eller ikkje. I mange år har dessutan landbrukskontoret fått skryt over alt dei har fått til. Dette heng sjølvsagt saman med at landbruket i Kvinnherad har prioritet, og at det følgjeleg er nok folk på kontoret som jobbar med å utvikle denne næringa vidare. Satsinga på reiselivet er òg ein del av marknadstankegangen som ser ut til å påverka korleis kommunen blir drifta.

Då eg gjorde kvinnhering av meg for snart tjue år sidan hadde Kvinnherad eit kulturkontor. Dei som jobba der var dyktige, engasjerte, ambisiøse og dei fekk til mykje. Kommunen var rik på kulturelle opplevingar, noko som gjorde at eg – som ikkje dreiv med idrett eller var noko til fjellgeit, som elska havet høgare enn fjorden – fall pladask for staden.

På tampen av 2023 er det diverre lite vitnar om vyane som ein gong rådde. Eg håpar dette snur.

Til jul i år ynskjer eg meg difor ein kommuneadministrasjon og politikarar som skriv kultur inn att på prioriteringslista, og som legg til rette for ei konstruktiv, ambisiøs og innovativ utvikling av lokal kultursektor i åra som kjem.

Med ynskje om eit godt nytt år,

Jorun Larsen