Høyringsfråsegn om ny 420 kv-line: – Eit monumentalt sørgjeband

Statnett har sendt melding til NVE om alternative traséval for ei ny 420 kV-line frå Blåfalli til Mauranger gjennom bygdene våre. Etter folkemøtet i Rosendal 12.11-2024, vart alle inviterte til å koma med høyringsutspel og kommentarar til meldinga.

Dei ulike trasévala gjennom Rosendal kjem i konflikt med Verneplan 1V for vassdrag, Hattebergdalen landskapsvernområde, Folgefonna nasjonalpark og Baroniet Rosendal, som er eit verna kulturminne med status som kulturhistorisk landskap av nasjonal verdi. Dette må få konsekvensar for det nye trasévalet. Når grunneigarar og vanlege folk i dag vert pålagde meir eller mindre strenge restriksjonar på grunn av desse verneplanane, kan ikkje staten, som har gjennomført vernet, ta seg til rette som om ingen ting var verna.

Nettmeldinga, Stortingsmelding 14 2011/2012, har opna for å ta samfunnsmessige omsyn i spesielt verdifulle landskap og naturområde. Rosendal er eit kroneksempel på eit slikt område der naturkvalitetar og kulturminne vert løfta fram av staten sjølv som eit heilt unikt nasjonalt område gjennom alle vernevedtaka.

Eit av dei mest verna områda i landet må difor vurderast etter andre kriterium enn berre etter hovudregelen med luftspenn.

Tola høgare kostnader

Ei vurdering av dei ulike alternativa:

1. Sjøkabelen, som vart forkasta av Statnett på folkemøtet, må vurderast på nytt og gjennomførast som ein grundig nytte- og kostnadsanalyse. Mange sår tvil om at det er tekniske grunnar som gjer at alternativet vert avvist i meldinga frå Statnett. Med ei linje som skal stå i mange tiår, må samfunnet tola langt høgare kostnader enn ei tilsvarande luftlinje, på grunn av den store kollisjonen med verneinteressene. Det er ikkje tilstrekkeleg å avvisa dette kravet fordi mange i andre lokalsamfunn ønskjer det same, og at Statnett dermed trur det skapar presedens og vil verta for dyrt samla sett. I vårt område har, som vi veit, staten alt stadfesta dei store verneverdiane.

Skjemmande sår

2. Traseen over Malmanger, Håland, Fossberg, Hatteberg, Eik, Kletta og Melsdalen med kryssing over Kjeldestøl opp mot Nordlifjell, er det verst tenkelege alternativet, og vil bli eit heilt uakseptabelt inngrep i til dels urørt natur. Det er i dag eit samfunnsmessig mål med arealnøytralitet i utbyggingssaker, men dette inngrepet er uttrykk for det motsette. Det bandlegg heilt nye areal på ein uforsvarleg måte.

Visuelt og estetisk vil dette verta ståande som eit ope, skjemmande sår og eit monumentalt sørgjeband kring heile bygda for all framtid. Det vil verta synleg både frå luft, land og sjø i lang leid. Både for lokalsamfunnet og for tilreisande turistar vil dette stå fram som eit uforståeleg naturinngrep og eit symbol på moderne overmot og naturøyding. Det er ei utruleg fallittfråsegn at eit slikt alternativ i det heile vert lansert.

Melderskin og Malmangernuten med liene og kulturlandskapet under seg, er ein av dei mest verneverdige og majestetiske naturtypane vi har og noko av det næraste vi kjem omgrepet «heilage fjell» og «heilagt landskap» i vår del av landet. Vi kjem i direkte konflikt med Hattebergsdalen landskapsvernområde, og liene utanfor verneområdet representerer ei naturleg overgangssone mellom nasjonalparken, landskapsvernområdet og bygda. Det kjem i konflikt med Verneplan IV for vassdrag og det ekstra verdifulle kulturlandskapet kring Fossberg og Baroniet Rosendal. Området toler ikkje eit slikt irreversibelt inngrep.

Det vil vera ein svært provoserande idé å freista avvikla statusen dette området har fått etter lange og omstendelege verneprosessar. Dessutan vil deler av linja bli liggjande i rasutsett område, som alt i dag set grenser for byggeaktivitetar.

Tilbakeføra

3. Eksisterande trasé for 300 kV-linja er eit stort inngrep i eksisterande kulturlandskap. Vi har no sjansen til å tilbakeføra dette landskapet til tida før linja kom for 60 år sidan. På den måten følgjer vi opp Naturavtalen frå Montreal i Canada frå 2022, som Noreg har slutta seg til, og som mellom anna har som mål å tilbakeføra tap av natur og økosystem til ein tilstand før naturinngrepa. Dette vil gjera Malmanger, Omshagen og kulturlandskapet rundt Baroniet Rosendal og Steinparken til ein meir fullstendig heilskap.

I dag er det gjort framlegg om jordkabel frå Omshagen til Kalvatre. Men store muffestasjonar vil føra til nye uønskte inngrep i dette vakre kulturlandskapet. Om dette skal verta eit reelt og konkurrerande alternativ til sjøkabel, må jordkabelen strekkjast langt ut i begge retningar.

4. Det bør vurderast ein jordkabel opp heile Omvikdalen som ei forlenging av sjøkabelen inn fjorden til ein høveleg stad. Ei ny linje over Kviteggo og rundt Guddal kan ikkje vera eit reelt alternativ. Det har ulemper som kan samanliknast med 1.0-alternativet gjennom Rosendal.

Reell verdi

5. Ved å vurdera jordkabel gjennom Omvikdalen saman med ein sjøkabel, kan vakre bygder og bygdelag i dette området få igjen noko av det natur- og landskapstapet dei har ofra for ei storstilt kraftutbygging gjennom mange år.

I eit samfunnsøkonomisk perspektiv må dei verdiane som ikkje så lett kan kvantifiserast, få ein reell verdi. Det kan i vårt tilfelle lett argumenterast for at minsteverdien på naturverdiane er like stor som ein eventuell meirkostnad med å leggja ein sjøkabel eller ein kombinert sjø- og jordkabel. Det er på høg tid å setja pris på naturen, i dobbel forstand. Det har vi råd til. Men då kan vi ikkje presentera planar og ei høyring der ein turnerer alfabetet med «lettakorn og langhalm».

Sigfus Mehl