Du og eg og naturen i Kvinnherad. Kva sit me att med?

Me likar å skryte av at me har så flott natur i kommunen vår. Frå fjord til fonn. Hardangerfjorden med sine fjordarmar. Frodige dalar med skogkledde lier som reiser seg mot fenomenalt flotte, friske fjelltoppar. Og heilt på toppen tronar sjølvsagt Folgefonna.

Det vert sagt at kring 90 % av turistane som kjem til Kvinnherad, kjem for å oppleve den vakre naturen. Så spørst det då korleis me definerer urørt natur. Den er definitivt ikkje full av kraftlinjer, uttørka bekker og vassdrag, regulerte vatn og forsøpla fjordar fulle av oppdrettsanlegg.

Forskingssjef Kristin E. Mathisen i NINA uttalte seg nyleg slik i ein kronikk i Adresseavisen: «Godene fra naturen er avgjørende for Norges og resten av verdens økonomi, velferd og sikkerhet. Naturen er nøkkelen til å opprettholde gode liv og fungerende samfunn på jorda.»

Naturen gjev grunnlag for dei fleste næringane i kommunen vår. Det vera seg fiskerinæring, reiseliv, skogsnæring eller kraftutbygging. For Kvinnherad gjev særskilt kraftbransjen og fiskeri klingande mynt i «mangemillionarsklassen» rett inn i kommunekassen. Jo meir kraft me greier å selje, jo fleire oppdrettskonsesjonar me deler ut - jo meir pengar gjev det kommunekasseraren. Er dette liksom betaling for å øydeleggje natur? Kva er prisen på natur i Kvinnherad?

Høgspentlinjer

Rundtom i kommunen tuslar og går 44 kraftverk. Utvidingar er planlagt i Mauranger og i Blådalen. Der er snart ikkje meir vasskraft å bygge ut. Har me ikkje snart nådd grensa for å byggje ned natur? Kor går grensa for kva med kan tyna ut av naturen utan å øydeleggje den?

Så skal krafta som me produserer transporterast. Då veit me òg at dei neste åra er det planlagt tre nye gigantiske høgspentlinjer gjennom kommunen. Alle skal dei innom Blåfalli i Matre.

1. Ny 420kV leidning Blåfalli – Gismarvik i Tysvær.

2. Ny 132 kV leidning Storebjørnslistølen, Kvinnherad – Tysse, Åkrafjorden.

3. Ny 420 kV leidning Sauda – Blåfalli – Mauranger – Øygarden.

Ein felles nemnar for alle desse linjene er fylgjande: Dei skal sikre og forsyne andre enn kvinnheringane med straum. Politikarane svarar ullent på spørsmålet om kva straumen skal nyttast til. Total lengde på linjene blir kring 90 km. Dette må vera baksida av den store medaljen det er å vera ein såkalla rik kraftkommune. Sjølv om millionane renn inn i kommunekassa aukar lånegjelda kvart einaste år. I 1991 var lånegjelda til kommunen 143 millionar. I 2025 – 2026 vil den passerer den 2 milliardar. Om me brukte heile kraftfondet til å betale ned på gjeld, ville me framleis ha kring 1 milliard igjen i gjeld. Det ser ut som gjelda aukar i takt med nedbygginga av naturen vår.

Store deler av dei nye kraftlinjene vil gå gjennom urørt natur i Kvinnherad. Dei vil krysse mange av fjella våre. Dei vil gå opp og ned gjennom dalar, krysse bøane med grøne marker, og strekke seg ut over bygdene våre. Naturmangfaldet med raudlista artar skal kartleggjast, heiter det. Mogelege avbøtande som det så fint heiter, skal evt. setjast i verk. Kva no utbyggjar meiner med det.

Gigantiske fuglefeller

Men uansett: Desse linjene vert ståande i mange tiår som gigantiske fuglefeller. Kvart år tek kraftlinjer livet av hundretusenvis av fugl. Ei undersøking (Nr. 8 – 1998) NINA gjorde i Mørkedalen i Hemsedal frå april 1989 til juni 1995, synte at det årlege tapet av ryper i eit utvalt område utgjorde 579 ryper eller19,3 ryper pr. km kraftleidning. Flest ryper vart drepne i ope terreng. Undersøkinga vart gjort under fire kraftleidningsavsnitt.

På siste raudlista over artar (2021) er 11 fugleartar lista som kritisk truga. Totalt er 93 fugleartar registrert som truga på raudlista. Med desse kraftlinjene vert endå fleire fuglar truga. Fordi du og eg treng meir straum.

Eg veit berre om ein stad i kommunen der det hekkar blåstrupe. Neste år kjem der veg og kraftlinjer rett gjennom hekkeområdet, og vil truga eksistensen til dette vakre fugleparet. Dei nye kraftlinjene vil gå rett gjennom hekkeområde til mellom anna smålom, orrfugl, lirype, fjellrype, kongeørn, fossekall, ringtrast, for å nemne nokre artar.

Eit stille svar

I tillegg til desse nye linjene så har SKL annonsert at dei skal bygge ut Blåfalli – Fjellhaugen kraftverk. Ei utbygging alle vil ha, uttalar SKL. Kven er alle? Har SKL spurt fuglane? I konsesjonen står det å lesa at det ikkje føreligg nye registrerte verdifulle naturtypar i influensområdet. Naturmangfald er registrert i 2014 og 2022. På desse åtte åra er det registrert betydeleg fleire raudlista artar i området, spesielt fuglar. For fugl er konsekvensane no vurdert til å utgjere betydeleg miljøskade. I tillegg skal det tippast 950 000 m3 med masse delvis i Staffivatnet og i Gaddaneskleiva. Desse fyllingane er òg definert som betydeleg miljøskade.

Med omsyn til fuglar så presenterte nyleg Birdlife Norge alarmerande data for fugletrekkteljing frå dei to fuglestasjonane Jomfruland og Lista for 2024. Tala for 2024 er dei svakaste på 35 år med overvaking av sporvefuglar: 9 av 10 artar viser tilbakegang.

Kva sit me eigentleg igjen med om denne nedbygginga av natur i Kvinnherad fortset? Har nokon oversikt over samla konsekvensar for desse enorme utbyggingane som her er nemnt?

Fuglane ville gjerne svart deg. Men dei kan ikkje snakke. Dei svarar likevel. Eit stille svar: Dei blir borte. Fuglane blir berre borte.

Sigve Solheim