Tun som var - Mel

På den nye staden vart fire løer reiste i ein lang bygning med florar, høystål, kornstål og treskjelåvar. Kan vi tolka flyttinga som eit førevarsel om skreda i Årdalen 1793, eller var det meir praktiske årsaker som førte til flyttinga?

Det gjekk ikkje menneskeliv tapt i Årdalskreda, men 90 Faar blev dræbte. (Th. S. Haukenæs). Jordskreda øydela dei fleste husa i tunet, og gøymde det som var att av murane etter Gaut Jonsson sitt kapell. Paktarane måtte byggja nye tun høgre oppe på garden; eit lite rekkjetun på vestsida av Årdalsbekkjen og eitt på austsida. Her låg innhusa og nokre uthus til sauer, hest og det småhøyet som dei slo på udyrka mark her oppe.

Folka i det vestre tunet vart kalla Håbrekkane etter namnet på brekka nedanfor. Bruket nærast bekken vart heitande Johansane etter Johannes Johannesson Eik, 1745-1800. Han og kona Ingrid Johannesdotter Mel, 1752-1832, bygde husa her etter skreda. Det andre bruket, Larsane, fekk namn etter Lars Larsson Mel, 1743-1823. Han og kona Kari Helgesdotter Hjelmeland, 1746-1828, bygde husa jamsides grannen.

Tunet aust for Årdalsbekkjen vart kalla Tuene etter namnet på staden. Folka vart kalla Tuane eller Tuerane. Nærast bekken heldt Jensane til. Namnet kom etter Jens Larsson Mel, 1734-1805. Jens og kona Ingeborg Olsdotter Hjelmeland, 1727-1797, var eldre menneske då skreda gjekk, men sonen Lars, 1759-1832, var til god hjelp med flyttinga. Ivarane er eit eldre namn på det andre bruket i Tuene. (Kristian J. Mehl). Ivar Larsson Øyjord, 1745-1823, og kona Brita Torbjørnsdotter Haukås, 1755-1806, pakta bruket då skreda gjekk. Ivarane vart verande att i tunet etter innmarkutskiftinga 1910 og bruket bar namnet Tuene vidare åleine.

Det kom nymotens stovehus på båe bruka i Tuene 1870-1872. Året etter innmarkutskiftinga 1910, bygde Jensane ny løebygning nede på Mel, og i 1914 flytte dei stovehuset til der det ligg i dag. Ivarane fekk ha husa sine ståande, og det kom ny løa i 1914. I ettertid er det dette bruket som er Tuene. Stovehuset var det første i bygda som fekk ark. (Kristian J. Mehl).

I venstre biletkanten ser vi stovehuset til Johannsane frå 1892 og løa frå 1913. Utanfor biletkanten, bygde Ivar Larsson, 1870-1907, nytt Larsahus i sveitserstil i 1901. Men av di utskiftinga la det nye Larsatunet nede på Mel, vart huset i 1910 bustad på det nye bnr. 7 Breidablikk. Ivar Larsson døydde 1907, og det vart tunge år for enkja Bolette Helgesdotter og dei fire borna, før dei med gode veners hjelp fekk byggja løa i 1911 og hus i sveitserstil i 1914.

Lengst bak t. v. på biletet ser vi to nye stovehus på Kletta frå tidleg i 1870-åra – og attom huset i Tuene ser vi litt av huset i Bakken frå 1894. (Norske gardsbruk. Hordaland fylke 1).

Kaare Skaala