På krigshistorisk grunn

Nokre spreke pensjonistar frå Rosendal og Seim la denne veka deira faste tysdagstur til Uskedalen og Herøysundet. Kva dei kallar seg er ikkje godt å bli klok på, for namnet Grenda får oppgjeve er Yngre pensjonisters tur- og spazerklubb. Men søkjer vi i arkivet attende til gruppa sin oppstart i 2001, finn ein også variantar som «spadser- og turforeining», «tur- og spadserforeining» og «gang- og spadzerforeining».

I alle fall var det åtte deltakarar på turen denne gong. I tillegg hadde dei den lokale krigshistorikaren Lars Børge Sæberg med som guide.

– Vi starta på kaien i Herøysundet, og snakka om torpedobåten «Stegg» som gjekk i lufta der 20. april 1940, fortel Lars Børge.

Skaut på tyskarane

Neste stopp var Sandakaien i Uskedalen, der ei gamal revolverkanon står utstilt som eit minnesmerke frå krigen. Den vart i 1940 montert bakpå lastebilen til Arne M. Myklebust.

– Der fortalde eg historia til den kanonen. Han vart heist i land frå mineleggjaren «Tyr» og sett på ein lastebil i Uskedalen. Kanonen var deretter med og skaut på tyske båtar frå Ljosnes til Uskedalen, og på tyske soldatar langs vegen mellom Herøysundet og Uskedalen, opplyser Sæberg.

Han fortel nærare om den norske taktikken for å stoppa dei framrykkande fiendane.

– Dei stilte seg opp bak ein sving, og då tyskarane kom opna dei eld, til dess tyskarane skaut igjen. Så køyrde dei vidare til neste sving og gjorde akkurat det same. Men på Steinsletto gjekk dei tom for bensin, for det var skote hol i tanken.

Tysk soldat falt

Pensjonistgjengen fortsette synfaringa på Rød. Også der var det harde kampar. Forsvaret bestod av friviljuge frå Rosendal Skyttarlag.

– Éin tysk soldat falt der og éin vart såra. Soldaten som døyde heitte Lissowski. Så vidt eg veit er han den einaste personen som har falt i reine krigshandlingar i Kvinnherad så langt tilbake vi veit. Det som skjedde på Sunde er i ein annan kategori, informerer guiden.

Han slår fast at det nesten var eit under at ingen norske vart drepne i Uskedalen og Herøysundet, men det var fleire såra.

– Ein var så hardt skadd at han vart sendt til behandling hjå doktor Haugen i Rosendal, før han vart frakta til Valen sjukehus for rekonvalesens, seier Sæberg.

Turen vart avslutta med kaffi og kake på Kafé Tiaren i Uskedalen.

– Det var ein veldig kjekk tur, slår guiden fast.

Gode kunnskapar

Det er deltakar Sigmund Spjelkavik heilt samd i.

– Eg fekk stort utbyte av turen. Spesielt for meg som ikkje er så godt kjent med krigen i Kvinnherad, var det veldig interessant å få høyra meir om dette. Lars Børge sit inne med svært gode kunnskapar om det som skjedde i dei dagane, vurderer han.

Pensjonistgjengen hadde eigentleg planlagt eit anna opplegg i same område, men då dei oppdaga at turen kom på 9. april, endra dei litt på programmet.

– Det var vel Monsa-Knut’n som føreslo at vi måtte få Lars Børge til å snakka om aprildagane 1940, seier Spjelkavik.

Karane er på tur kvar tysdag, bortsett frå om sommaren.

– Vi har ofte små bygdevandringar i Rosendal, og i gruppa finst det folk med veldig mykje kunnskapar. Her er nok Kaare Skaala og Monsa-Knut’n i ein klasse for seg. Men vi har også reist andre stader, mellom anna til Tysnes, Sveio, Haugesund og Voss, og vi har gått sabotørruta på Rjukan. Så ein del reising har det blitt. Eg har ikkje vore med så veldig lenge, men er veldig glad for at eg kom inn i denne gruppa, fortel Sigmund Spjelkavik.

– Målet er å få folk ut. Det ligg eit element av mosjon i det, men like viktig er det sosiale, understrekar han.