– Eg kan sjå ei fluge geispa på Melderskin

Om lag 160 menneskjer hadde tatt turen til Dalheim i Omvikdalen denne tysdagen, då Merethe ilag med Omvikdalen bygdekvinnelag endeleg kunne fortelja historia om «Gryteviks-Olina».

–Det var overveldande at det kom så mange. Det er stas å få visa fram filmen min til så mange kjekke folk, fortel Merethe, og legg til;

– Det er mykje viktigare for meg med denne visninga enn at filmen ligg på Altibox. Å få visa den fram til dei lokale og ta ein djupdykk i litt lokalhistorie ilag med dei var veldig kjekt.

Filmen om Olina Sandvik vart til då Merethe vart spurt om å laga ein film med temaet «På kanten» av Altibox. Merethe har alltid vore glad i bygde-Noreg, og etter tips om det etterlata huset ved sandtaket og dama som budde der vart valet lett.

Jaktar etter Kvinnherad-historier frå kanten

I filmen nøstar altså Merethe opp i historia til Martha Oline Sandvik. Ho vart fødd i 1873, eit uekte barn av Marta E. Sandvik og Ole Monsson Ljostveit.

Oline budde i det same huset mesteparten av åra ho levde, og etter at fleire i familien emigrerte til Amerika i 1892, vart ho aleine med ei tante og bestemor si. Merethe finn ut at Oline budde nokre år i sine eldre dagar på andre gardar som hjelpte dei fattige. I 1958 vart ho ei av dei fyrste bebuarane på Kvinnherad aldersheim, berre eit år før ho døydde.

– Det er eit dystert bilete som teiknar seg av Olina, seier Merethe, og fortset;

– Likevel finn vi òg fleire artige historiar om Oline. Til dømes har Samson Feedt ei herma etter Oline, som går slik. «Dr. Haugen spurde Oline om ho såg godt. Ja, ho ja, ho kunne sjå ei fluge geispa på melderskin».

Ei anna artig historie om Oline er når ho fekk veta at han trengte sekretær. Da kunne no ho vera, for det skulle ikkje så mykje til å stå på trappa og ropa at «Haugen er ikkje heime!».

I Grenda i 1953 fann Merethe ein notis om 80-årsdagen til Oline. Der står det «Oline Sandvik ble vist stor oppmerksomhet på sin 80års fødselsdag 2.november. At Oline er en populær dame, framgikk av det store besøk og alle telegrammer og presanger hun fikk».

Fleire kom oppom Oline med mat og for å sjekka om ho trengde noko. Oline fekk ekstra omhug av Johanne Feet og fekk rimelegare varer i butikken hennar. Johanne var òg pådrivar på å få Oline inn på aldersheimen. Der likte ho seg ikkje.

– Der sat ho ved vindauget og såg bort på huset der ho hadde levd heile livet sitt, fortel Merethe.

Eit år etterpå døydde altså Martha Oline Sandvik. Merethe fekk ikkje plass til alt ho fann i den 17 minuttar lange filmen ho laga, men ho fann heller ikkje ut alt ho ville ha svar på, som til dømes kor mor til Oline vart av.

– Det er sjølvsagt mykje meir til historia enn ein nokonsinne kjem til å få veta. Om nokre år ville ho nok vore heilt gløymd, fortel Merethe, og legg til;

– Nokre historier hastar å få samla inn og fortalt.

Vil fortelja historia om dama i Grytevikjo