– Det er nok noko nostalgisk med denne turen for mange

Ordet «epos» er gresk for «det som er sagt» eller «ord». I 60 år har båten «Epos» gått til små bygder på Vestlandet som bokbåt, ikkje ulikt bokbussen vi har i Kvinnherad.

I 2020 la fylkesbiblioteket ned verksemda bokbåten, og då vart Stiftinga Litteraturbåten Epos starta.

– Då vart det opprør, og det vart til og med gått i tog for å redda bokbåten. Store forfattarar som Gunnar Staalesen og Stig Holmås engasjerte seg sterkt, og etter kvart vart det sett ned eit utval som lagde eit prøveprosjekt og søkte midlar som dei brukte til å starta stiftinga, fortel Maria Pile Svåsand, som er dagleg leiar for Stiftinga litteraturbåten Epos.

No har innhaldet til bokbåten Epos fått ei ny vri, men held framleis på essensen sin, nemleg litteraturen. Føremålet til stiftinga er å inspirera til auka interesse for norsk og internasjonal skjønnlitteratur, sakprosa og kritikk, med eit særleg auga for det nynorske skriftspråket.

Litteraturcruise

Måndag var verdas fyrste litteraturcruise med «Epos», og om lag 23 passasjerar steig om bord. Her kunne ein nyta ein fin tur innover fjorden.

– Det er ikkje noko stort litteraturarrangement på desse turane, men eg håpar at vi etter kvart kan tilby det også. Det er noko eige med å sitta og lesa på denne båten, det kjennes litt som dei gamaldagse turistbåtane, seier Pile Svåsand og legg til;

– Dei nye hurtigbåtane har som mål å koma fram, medan her tutlar vi oss av gårde i sakte fart. Ein kan sitta og kosa seg med bøker, prat eller anna og sjå på naturen og bygdene som fer forbi.

Pile Svåsand, som er frå Strandebarm, men har røter på Løfallstrand, og har eit ekstra godt forhold til «Epos», ettersom foreldra hennar dreiv den når ho var lita.

– Eg vaks i grunn opp på denne båten, før foreldra mine selte han då eg var tenåring. Etter det har eg jobba som journalist, og når bokbåten vart lagd ned i 2020 fekk eg tilbod om denne jobben. Då kunne eg ikkje seia noko anna enn ja, fortel ho.

«Epos» vart bygd på Omastrand i 1963, og på den tida var det den største aluminiumsbåten i Noreg - og kanskje verda. Han vart bygd for å vera bokbåt, og skulle gå til små grender og veglause samfunn som ikkje hadde bibliotek sjølve. Det gjorde han heilt til 2022. På det meste gjekk han innom 600 hamner på ein turné, og den gjekk to turnear per år, heile vinterhalvåret.

Turnéliv

Stiftinga tok over «Epos» januar 2023, og la så ut på ein tre månaders lang turné der båten gjekk innom heile 33 kommunar.

– Då hadde vi med oss eit program for barn med ei barnebok vi gjorde om til ei framsyning. I tillegg hadde vi med oss forskjellige forfattarar som Bjørn Sortland, Anders Totland, Ruth Lillegraven, Stig Holmås og Gunnar Staalesen. Det var ein heil bande, fortel Pile Svåsand.

På sumaren gjekk båten ei turistrute i Sogn før han skulle ut på tre turnear med, mellom anna Falturiltu og teaterfestivalen i Fjaler. Men då sa det stopp for den 60 år gamle båten.

– Vi fekk eit stort motorhavari og brukte mykje tid på å få det fiksa. Då det endeleg var i orden og vi skulle på turné til Møre og Romsdal, stoppa båten enno ein gong etter ein halvtime på sjøen, fortel Pile Svåsand.

På nyåret i år vart båten friskmeldt, og dei kunne atter ein gong ut på tur. Etter nokre festivalopptredenar og andre små oppdrag var det sommarprogrammet sin tur; Litteraturcruise frå Rosendal til Norheimsund og Øystese.

– Eg er litt spent på kven som finn dette interessant, og kor dei kjem frå. Eg har ofte opplevd at folk seier at dei vil vera med på tur fordi dei har eit forhold til han frå dei var små. For mange er det nok noko nostalgisk med turen, men eg håpar at andre vil vere med også, seier Pile Svåsand og legg til;

– Vi har jo lagt opp til at turistar kan vera med også. Vi korresponderer med Rødnebåten, slik at ein kan ta båten frå Bergen til Rosendal, bli med til Nordheimsund og ta bussen tilbake til Bergen derfrå, eller sjølvsagt bli med tilbake til Rosendal.