Krigsslutten blir tema hos pensjonistforbundet
Tema for møtet i Pensjonistforbundet HVØ på tysdag 29. august er avslutning av 2. verdskrig i Finnmark.
– På mange måtar er det mykje i situasjonen i nordområda hausten 1944 og våren 1945 som minner om no-tilstanden i Ukraina. Mange nordmenn veit svært lite om dette. Det er derfor viktig at informasjonen kjem ut til ålmenta. Med bakteppe av krigen i Ukraina kjennes det særs aktuelt med dette temaet, også som et framhald av bussturen vi hadde til Matre og Bjørn-West museet i mai, der vi fekk ein framifrå framstilling av styrkeoppbygginga i Matrefjella og trefningane mot tyskarane, skriv Rita Martens Meyer i Pensjonistforbundet HVØ.
Formidlar
Pensjonistane i Ølve, Hatlestrand og Varaldsøy får høyra frå historikar og journalist Hans Edvard Olsen. Han er frå Båtsfjord i Finnmark, men bur i Hardanger og er utdanna lektor med fagkrinsen Allmenn litteraturkunnskap, latin, historie og norsk hovudfag.
Artikkelen held fram under annonsen.
I tillegg til undervisning på ungdomsskule, vidaregåande skule, universitet og lærarhøgskule, har Olsen også lang journalistisk erfaring både frå ulike avdelingar i NRK og som frilansar. Dei siste åra har han reist rundt i landet som føredragshaldar med mellom anna tema frå Andre verdskrigen for folkeakademi, senioruniversitet og pensjonistforeiningar.
– Den 29. august kjem han til Hatlestrand skule med føredraget sitt, og me ser fram til dette møtet med store forventningar, og vonar at riktig mange finn vegen til Hatlestrand, melder Martens Meyer.
Parallell historie
Hans Edvard Olsen samanfattar foredraget sitt slik:
22. juni 1941 startar Hitler «Fall Barbarossa» og går til åtak på Sovjetunionen på alle frontar. Slik skapte han den største krigsskodeplassen under 2. Verdskrigen. Om lag 14 dagar seinare sette den tyske «Gebirgsarme» i Finnmark og Finland inn hovudangrepet mot Murmansk, men tyskarane nådde likevel aldri lenger enn til elva Litza, eit godt stykke frå Murmansk. Der vart dei liggjande i ein 3-årig stillingskrig.
I byrjinga av oktober 1944 vart situasjonen på Litza-fronten så håplaus at Hitler ga ordre om retrett frå Petsamo – Kirkenes-området. Dette vart klarsignal for ein kraftig sovjetisk offensiv, der dei til slutt klarte å tvinga fienden til hurtig retrett. Alt 25. oktober hadde Russland makta å frigjera Kirkenes, og heldt fram med å fotfølgja fienden ut av Finnmark, til tyskarane 6. november vart jaga over Tana-elva.
Dermed hadde okkupantane forlate heile området aust for Tana bru, og Aust-Finnmark vart det første frie området i Noreg. Tyskland vart og jaga ut av Finland og sette i gang retrett-operasjonen «Operation Nordlicht» med soldatar og krigsfangar gåande til fots ut av både Russland og Finland, og vidare gjennom Finnmark og Nord-Troms til Skibotn – der tyskarane sette den nye nordgrensa for styrkane sine.
Under retretten brende dei planmessig gate for gate og hus for hus. Dei øydela all infrastruktur, og drap husdyra til nordmennene på den mest bestialske måten. Elles kidnappa dei og tok livet av sakeslause nordmenn, m.a. ved å ta mindre returraid inn i forlatne område for å sjekka at lokalbefolkninga ikkje hadde vendt tilbake. Då kunne dei hemningslaust avliva ibuarane som represaliar for at dei ikkje lydde herrefolket.
Også russarane på si side både gjennomførte drap og fanga folk frå nordområda. Fangane blei tatt med over til Sovjet for å skaffa info om tyskarane sine aktivitetar i nord, og for å innrullera dei i motstandsarbeidet mot tyskarane, skriv Olsen.
Artikkelen held fram under annonsen.
Styret i HVØ ynskjer alle med interesse for historie velkomne til møtet, sluttar Martens Meyer.