Ber lokalpolitikarane ta medansvar for overgangen til lausdriftsfjøs

Leiar i Omvikdalen Bondelag Johannes Hjelmeland har ei utfordring til lokalpolitikarane som står på val til hausten: Hjelp dei lokale bøndene over til lausdriftsfjøsar innan fristen 2034.

– Landbruksoppgjeret er så komplisert at eg ikkje har klart å setja meg inn i talmaterialet enno, seier Johannes Hjelmeland medan han bryggjer seg ein kopp kaffi etter morgonøkta i Revuro er unnagjort.

Den lokale bondelagsleiaren er ein av 8000 mjølkebønder her til lands. Skal du driva med mjølk etter 2034, er kravet at du har lausdriftsfjøs. Der er det mange som enno ikkje er. 700 av mjølkebøndene i Vestland mjølkar på bås framleis. Kor mange av dei som har bygd om til lausdrift innan kravet i 2034, er eit ope spørsmål, meiner Hjelmeland.

– Det er i overkant av 60 mjølkebønder i Kvinnherad. Rundt 40 av dei har framleis ikkje gått over til lausdriftsfjøs. Eg trur eg er optimistisk når eg tippar 20 av dei kjem til å byggja om. Resten vil avvikla, spår 36-åringen frå Omvikdalen.

Lokal støtte

I frå eit kjøkken i Omvikdalen kan ein ikkje gjera mykja anna enn å venta og sjå kva forhandlingane fører til, meiner Hjelmeland.

– Men viss me som lokallag kan påverka våre lokale politikarar, så kan det vera viktig for medlemmene våre. Eg har difor ei utfordring til lokalpolitikarane: viss kommunen er med og støttar bonden som vil byggja om frå båsflorar til lausdrift, så vil det kunna bety mykje for dei som vurderer vegen vidare, seier han.

– No tar eg berre eit tal frå lause lufta, men sei 500.000 kroner i støtte til dei som vil gå over til lausdriftsfjøs, så er det totalt 10 millionar om tipset mitt på 20 ombyggingar treff. Om alle blir med over til lausdriftsfjøs, så blir det maksimalt 20 millionar kroner, og dette er over ti år, påpeiker Hjelmeland.

Bondelagsleiaren jobbar med talgrunnlaget for kva det vil generera i inntekter, men er trygg på at mjølkebonden som produserer 250-300.000 liter mjølk i året, legg igjen mykje pengar lokalt.

– Eg trur dei 10 millionane ville kome ganske fort tilbake til kommunen, om ein gjorde det. Og for kvar einskild kan det bety skilnaden på å klara ombygging eller ikkje. Så det kan dei ta med i partiprogramma dei ulike partia sit og jobbar med no! oppmodar han.

Auka produksjon

Optimismen som har rådd i landbruket i Kvinnherad, er framleis til stades. Generasjonsskifta har vore mange.

– Landbrukskontoret har vore veldig offensivt, og ser ut til vera det framleis. Me er einaste kommune i Vestland som har auke i mjølkeproduksjon siste fem åra, og det med 2,5 prosent. Sunnfjord, som er den kommunen med største mjølkeproduksjon, har gått ned med ti prosent. Voss ned med ti prosent, påpeikar Hjelmeland.

Han er overtydd om at får ein til slike grep, så viser det veldig godt igjen, og ein kan bli eit forbilde for andre kommunar.

– Ein ynskjer å oppretthalda det ein leverer. 500.000 til ombygging, gjer politikarane lurt i å støtta. Og så skal dei få meir eksakte tal av meg på kva det genererer før valet. Klokare hovud enn mitt skal få rekna meir nøyaktig på kva det skaper lokalt, smiler omvikdelingen.

Det var steile frontar og tøffe tak under landbruksforhandlingane i 2021. ny regjering og betre forhandlingsklima i 2022 sytte for eit godt landbruksoppgjer for bøndene, med ni milliardar i auke.

– Det var ein god start. Så kjem årets oppgjer. Der det dei tidlegare åra har vore stort fokus på å få på plass ordningar for dei som må byggja, har ein no også tatt inn noko for dei som allereie har tatt løftet med å gå over til lausdrift. Bondelagstilbodet ville vore godt for oss i Revuro, seier Johannes.

Kravet frå bøndene er på 6,9 milliardar. Staten tilbyr 3,3 milliardar.

– Me fekk gode forhåpningar i fjor, men kva skjedde i år?

– Føler du at regjeringa ikkje held det ho har lova?

– Det er så mykje som er politisk vedtatt at skal gjennomførast, som den omtala omlegginga til lausdriftsfjøs. Det er eit krav som skal innfriast innan 2034. Då må det vera slik at du kan betala det du investerer, med det du investerte i. Me kan ikkje koma der at bonden må jobba endå meir utanfor garden for å klara å betala for investeringane. Der skortar det framleis litt, påpeikar Hjelmdeland

Toppidrettsutøvarar

Det er ikkje lett å gjera alle i Norges Bondelag til lags.

– Det er eit enormt sprik internt i medlemsmassen vår. Nokre er kornbønder på Austlandet, andre er kjøtprodusentar utan mjølk, medan bonden i Alta berre har éin slått å skaffa seg grovfôr på, i motsetnad til våre tre slåttar, forklarer Hjelmeland.

Skilnadane i landet er så stor, at det det blir vanskeleg å spissa eit oppgjer på eit slikt vis at alle blir gjort til lags.

– Sutrar bøndene for mykje?

– Kanskje. Samtidig må du gje beskjed om du skal bli høyrt også, svarer han.

Når Johannes tar alle arbeidstimane sine og deler på 365 dagar, så snittar han på 9,5 timar dagen. Kvar dag i året.

– Me hadde 6000 arbeidstimar på Revuro i fjor. Eg hadde 3000 av dei, fortel han om arbeidsmengda på garden som har kvote på 540.000 liter mjølk.

Det er rundt fem prosent av Kvinnherad-produksjonen på i underkant av 12 millionar liter i året. Kyrne deira snittar på 10.000 liter mjølk produsert i året.

– Dei yt jo som toppidrettsutøvarar, seier den tidlegare langsløparen og fotballspelaren, som nyss gjorde unna halvmaraton i Bergen på éin time og 36 minutt.

Han overtok som leiar i Omvikdalen Bondelag i 2022. Laget har medlemmer frå Mauranger til Åkra.

– Me er den same gjengen i styret, me berre byter på rollene, humrar han om organiseringa.

Styret består av fire bønder under 40 år, som har vore gjennom eit generasjonsskifte på garden sin, pluss den ørlite eldre Berit Dale.

– Me har bønder i styret som står føre utfordringane som kjem med å gå over til lausdrift, og me har slike som oss i Revuro, som har 20 år med lausdrift. Litt begge deler, slik det skal vera, meiner Hjelmeland.

15. mai startar forhandlingane mellom staten og Norges Bondelag. Norges Bonde- og småbrukarlag har trekt seg frå forhandlingane.