Tek vare på lokalhistoria

Sandvoll historielag vart stifta i 2011 for å vøla gamleskulen på Sandvoll. No, elleve år etter, er det berre taket som er igjen.

– Det håpar vi at vi får gå i gong med neste veke, seier leiar i historielaget Christian Bjørgen.

Grenda møter Christian utfor skulen der han står ilag med størstedelen av dugnadsgjengen; Henning Halvorsen, Torleiv Ness og Steinar Rusten. Vi vert invitert inn på kaffi og kjeks, og for å sjå nærmare på den nyrenoverte skulen frå 1872.

– Det er litt uvisst kva tid skulen sto ferdig, men i seinare tid har eg har funne ut at det med stort sannsyn var 1872. Skulen var iallfall i drift i 1873, for då er det nemnd i ein av desse Skåneviksprotokollene, at då var det elevar og lønna lærar her. Det var skuledrift her ufyseleg lenge, fram til 1975, så i over 100 år, fortel Christian, som òg er historielærar.

Eit historielag vart stifta

Gamleskulen på Sandvoll var eigentleg vedtatt riven, og det vart lagt ut på anbod. Agnar Skarveland vann det anbodet og skreiv kontrakt på at han skulle riva skulen for ei krona.

– Han sa derimot ingenting om kva tid han skulle riva skulen, fortel Christian med glimt i auga.

– Han trenerte og trenerte og trenerte så lenge at kommunen vart drita lei og selde den til oss i staden for. Agnar levde lenge nok til å sjå at vi gjekk i gong med arbeidet, og det er kjekt at han fekk sjå at vi tek vare på skulen.

Sandvoll Historielag sitt hovudmål er altså å vøla og vedlikehalda gamleskulen på Sandvoll. Men dei har fleire ting dei ynskjer å gå i gong med. Til dømes ynskjer dei å samla inn og digitalisera gamle foto, filmar, lydklipp og anna som folk har liggande i skuffer og skap.

– Mi verste frykt er at ein eller anna arving finn desse filmane om 20 år og har lyst til å sjå gjennom det, men så er det for seint. Veldig mange er ikkje klar over at slike analoge format faktisk har ein utløpsdato, seier Christian.

Han har kjøpt inn utstyr til å digitalisera alle moglege format, alt frå super8filmar til lysbilete. Og viss du ikkje vil levera frå deg tinga kjem han heim i stova di og digitaliserer dei medan du ser på.

– Sandvoll er ei bygd med veldig mykje historie, og vi vil ikkje at den skal gå tapt. Vi ynskjer derfor å laga eit omfattande digitalarkiv for bygda, og samla dette på ei nettside slik at alle kan få glede av det. Vi har òg lyst til å setja det saman og visa det her i skulen på bygdekafé, seier han.

Historielaget har planar om å skipa til bygdekafé når huset står heilt ferdig. Dei vil òg laga til basar, lunsjar og julegrantenning før jul. Strikkeklubben på Sandvoll er her allereie annakvar veke.

– Det er ikkje strikk og drikk? Spør Steinar Rusten.

– Nei, det er berre drikk, seier Christian.

– Men vi vil jo oppmoda om å ta med kaffi.

Mykje arbeid

Dugnadsgjengen i Sandvoll Historielag har hatt mykje arbeid dei siste 11 åra. Dei har lagt nytt golv, nytt tak inne, fått ny pipa, alt det elektriske er vølt, og tilbygget, som var pill rote vart reve og bygd opp igjen i 2017/2018.

– Og så har vi ettermontert ei ny trapp opp, der var det opphaveleg ein god gammaldags trapp i 80 graders vinkel opp, fortel Christian.

– Vi henta ein ny trapp i Herøysund, og når vi fekk den hit viste det seg at den gjekk feil veg. Men vi snudde den berre på hovudet og det som skulle vera nede er no oppe, og så bygde vi på to trinn. Det gjekk fint det, fortel Henning Halvorsen lattermildt.

Golvet i skulestova var eit av dei store prosjekta. Då dei kjøpte huset i 2011 kunne ein stå midt på golvet og bøya knea og då gynga heile golvet ein fem-seks cm.

– Eine bjelken under var falt ned, så golvet svikta. Vi jekka det sikkert opp ein 10-15 cm, så det knaka i heile huset. No er det kome stålbjelke midt under og nytt fint golv i heiltre opp, kan Henning fortelja.

Dei diskuterer litt kor dei har fått kva, og landar på at det er mange som har vore gåvmilde og gitt gratis både ting og tid til vølinga av gamleskulen på Sandvoll. Dei trekk fram Knut Ersland og Jan Erik Handeland, som òg er del av kjernen i dugnadsgjengen, men òg bedrifter som mellom anna Skarveland Røyr, Kvinnherad Elektro, Sandvoll Entreprenør og Sandvoll handel.

– Utan dei kunne vi berre gitt oss med heile prosjektet, seier Henning.

Berre gode minner frå skulen

Henning kjem med eit bilete av ein som bladfyken gjenkjenner.

– Nei søren, du tok han med ein gong du, det er ikkje lenge sidan du gjekk på skulen skjønar eg. Han Martin Luther var ein stor mann på Ersland, seier Henning.

– Såg ikkje mykje til han på Sandvoll trur eg, seier Christian.

Steinar fortel at når han gjekk på skulen her, under Peder Brundtland si tid, fekk dei opplæring i den lutherske lære og skulle hugsa det i all tid. Og det hang seg jammen fast òg.

– Han snakka om anden, og anden som hadde forlete deg, og den ibuande kraft. Den har eg tenkt på fleire gonger oppover åra, seier han, og legg til;

– Han var ein god mann, Peder Brundtland. Han kunne både banna og be.

Henning har òg gode minner frå skulen på Sandvoll. Han fortel at det var ein bekk som gjekk forbi som dei drakk vatten i, og utedo utanfor, ein for jentene og ein for gutane. I tillegg var det eit stort vedskjul og elevane måtte saga veden.

– Det var ein stor omn her då, eg hugsar den godt. Det var så lett for læraren å sovna, så vi passa på å fyra godt i og han sovna rakt av. Då var det full aktivitet ute, med alt mogleg av leik. Ungane i dag gjer ikkje slikt, det er berre spetakkel, seier han lattermildt.

– Eg har dei ute på Husnes og eg kan bekrefta at det stort sett er spetakkel ja, seier Christian med glimt i auga.

– Ingenting er som før, seier Henning.

Og alt er heilt likt, konkluderer vi ilag.