Me har landa på at det rette valet er å behalda eksisterande struktur

Handlingsdel og organisering av skular og barnehagar på Sunde og Kvinnherad generelt

Vyrde politikarar, kvinnheringar og kommuneadministrasjon!

Plan for oppvekstkår i Kvinnherad har, ikkje heilt uventa, kulminert i eit val kring skule- og barnehagestruktur. Dette vekker kjensler og engasjement frå nord til sør, aust til vest. Når forslaget til oppvekstkår var ute til offentleg høyring skreiv me eit innspel der me drøfta borns beste, økonomi, risiko, prosjektanalyse, kompetanseutfordring, m.m. for Sunde og Kvinnherad generelt sett. Hovudelement i innspelet vert lagt fram i dette lesarinnlegget.

Skuleskyss, miljø og folkehelse

For born i dei råka bygdene av potensiell nedlegging vil det bli ein annan kvardag, slik også på Sunde. Transport til skulen går frå fot og sykkel til buss og foreldrekøyring. Sett i lys av tryggleik og folkehelse er dette negativt. Ingen må hevda at det ikkje er ein betydeleg større risiko for trafikkulykker når ein skal la born i så ung alder belaga seg på buss transport der tilkomstveg og hovudveg er av ymse kvalitet og eksponeringstida i trafikken vert mykje lengre.

Denne risikoen er undergravd i plandokumenta frå administrasjonen, og bør i høgste grad flaggast tydeleg! I realiteten kjem langt på veg mange av foreldra til dei yngste borna til å køyra dei til skulen. Ja, det aller siste er ein subjektiv meining, men me trur mange foreldre kjenner seg igjen. Sett i lys av Kvinnherad kommune sin ambisjon om å verta ein miljøvenleg kommune, som satsar på «det grøne» skiftet, vert ovanfor ikkje kompatibelt og verkar mot kommunen sin eigen ambisjon og målsetjing. Er dette barns beste? Er dette med å fremja god folkehelse blant dei yngste?

Risiko og den økonomiske prosjektanalysa

Administrasjonen sitt kostnadsestimat for konsept 0 (eksisterande struktur), der desse bygga er oppgraderte til eit godt nivå, er 98 millionar kroner lågare enn konsept 1 og 111 millionar kroner lågare enn konsept 2. I saksframlegget til kommunedirektøren og sektorleiar vert det anbefalt med vidare drift på Valen. Dvs. at estimert med kommunen sine eigne tal er det om lag 111 millionar kroner høgare investeringskostnad med føreslege endra struktur enn kva tilfelle er med full oppgradering av eksisterande struktur.

Gjennomføringsrisiko er større med nybygg enn rehabilitering av eksisterande bygg. Denne risikoen har administrasjonen i høyringsdokumenta neglisjert, og underteikna meina at det er betydeleg risiko for at differansen vert høgare. Denne risikoen skulle vore inkludert i kostnadsestimatet. For ei samla samfunnsmessig økonomisk vurdering manglar, mellom anna, følgjande:

•Diskontert verdi av alternativa (noverdi av alternativa).

•Sparte årlege drift- og vedlikehaldskostnadar ved konsept 0.

•Samfunnsmessig kostnad for foreldre og barn med lengre reiseveg.

•Ved konsept 1 og 2; årlege drift- og vedlikehaldskostnadar til uteanlegg, gymsalar, m.m. ved eksisterande bygg, slik som på Sunde, i dei bygdene som vert råka av nedleggingar.

•Rivningskostnadar eventuelt.

•Risikotillegg.

Det er i plandokumenta til administrasjonen ikkje mogeleg å fagleg ta stilling til det beste prosjektet økonomisk sett. For dette manglar diskontering av kontantstraumen samt ein del kostnadar. Med andre ord manglar den fullverdige økonomiske prosjektanalysa.

Reduserte årlege byggtekniske drift- og vedlikehaldsutgifter etter at kommunen har brukt om lag 435 millionar kroner på eksisterande struktur er ikkje inkludert, og taler til fordel for eksisterande struktur. Dette er rart! Til samanlikning er konsept 1 og 2 estimert til høvesvis 534 og 547 millionar kroner.

Det at born og foreldra må nytte meir tid til transport, henting, køyring, m.m. er ikkje teke omsyn til, men representerer ei kostnadsbyrde for samfunnet. Dette er ei objektiv meining. Kva er kostnaden for foreldre og born på Valen, i Omvikedalen, på Sunde, m.fl. ved å køyre meir og bruke meir tid på logistikken kring skulekvardagen til borna? Dette er ikkje inkludert i plandokumenta og taler til fordel for eksisterande struktur.

Råka eksisterande skule- og barnehageanlegg må enten rivast, seljast eller delvis driftast vidare dersom ein vel å gå for ny struktur. La oss ta Sunde som eit døme. Dersom barnehage og skule vert nedlagd, korleis tenkjer kommunen kring vidare drift av gymsal, fotballbane, leikeområde, garderobeanlegg, m.m. på Sunde? Tanken kan ikkje vera å riva dette eller forsøkja å selja det, slik at det ikkje kjem ålmenta til gode? Dette vert i så høve ei sterk forringing av fritidstilbodet til born og vaksne i bygda. Vidare drift av uteområdet, gymsalar, m.m. på nedleggingsråka bygg er ikkje inkludert i kostnadsestimatet til administrasjonen, heller ikkje rivningskostnadar, og talar til fordel for eksisterande struktur.

Elefanten i rommet er sparte årlege lønsutgifter på 20 millionar kroner estimert ved endra struktur i følgje plandokumenta. Kva som eigentleg ligg bak desse tala er interessant, og har vesens betydning for heile saksgangen. Dette bør administrasjonen svare for, og ein bør samstundes ta stilling til om ein ikkje kan drifta smartare med eksisterande struktur, der ein utnyttar felles ressursar mellom einingane, i større grad enn kva tilfelle er i dag, slik at effekten av sparte lønsutgifter kan delvis skje med eksisterande struktur.

Noverdien av investeringa er ikkje synt, risiko er ikkje omtala og den samfunnsmessige kostnad – nytte vurderinga er ikkje heilheitleg. Ei objektiv vurdering av kost - nytte og kva som er det beste prosjektet økonomisk for innbyggjarane, er ikkje mogeleg å vurdere tilfredsstillande ut i frå underlaget til administrasjonen. Det er også betydelege kostnadar for konsept 1 og 2 som ikkje er inkludert i plandokumenta, og som talar til fordel for eksisterande struktur.

Folketalsutviklinga i Kvinnherad og på Sunde

Folketalsutvikling er knytt til arbeidsmarknad og bustadmogelegheiter. Husnes er eit av dei beste eksempla i kongeriket såleis. Sunde ligg strategisk glimrande plassert ift. kommunikasjon ut av kommunen mot arbeidsmarknaden i Sunnhordland og evt. mot Bjørnafjorden – Bergen området. På Sunde har det ikkje vore tilrettelagt større bustadutviklingsprosjekt sidan Stølen på tidleg 90 talet. Det er derfor svært gledeleg, etter vår meining, at det no er på trappene om lag 35 nye bustadeiningar på Sunde. Dette vil styrke befolkningsgrunnlaget for bygda, barnehagen og skulen.

Sunde skule og barnehage

Sunde barnehage er blant dei barnehagane i kommunen som scorar best i foreldreundersøkinga. Ein av dei best likte barnehagane i kommunen! Storleiken på barnehagen er rett ift. forsking på best mogeleg relasjonsbygging mellom tilsette og born, og barnehagen kan relativt enkelt oppgraderast med fasilitetar for matlaging og arbeidsplassar til dei tilsette. Administrasjonen estimerer dette til over 20 millionar kroner, noko som framstår som svært høgt. For denne summen er ein langt på veg med ny barnehage. Dette verkar subjektivt og kan minna om talopportunisme.

Sunde skule og Sunde barnehage er eit godt to - spann med eit samla tal på om lag 150 born! Borna i barnehagen, dei aller fleste, har eit godt forhold til skulen før dei byrjar der. Mange av borna i barnehagen har sysken på skulen. Gymsalen og til dels uteområdet til skulen vert aktivt nytta av barnehagen, noko borna set stor pris på. Her snakkar me av eigne erfaringar med eigne born. Det å ha skule, barnehage og eit flott leikeområde og område for fritidsaktivitetar som fotball eksempelvis, kringom desse sentrale einingane i ei bygd, er viktig for borna sin trivsel og tilhøyring til bygda.

Planheilheit og områderegulering på Sunde

På Sunde vart det gjennomført eit folkemøte 4. juni 2019 angåande områdereguleringsplanen. Frammøte var bygdefolk, representant frå skule, representant frå barnehage, FAU, bygdelag, m.m. Dei frammøte vart sett saman i fem grupper. Alle dei fem gruppene poengterte at ein av dei mest vesentlege styrkane med Sunde var at ein hadde skule- og barnehage i bygda, med dei kvalitetar og fordelar dette ber med seg for born og bygda. Alle var skjønt einige i at skule og barnehage på Sunde er viktig for å bevara Sunde og vidareutvikla Sunde positivt, og bortfall av desse einingane vart sett på som ein trugsel for utviklinga. Dette er ei objektiv vurdering basert på meininga til Sundebuen.

Når kommunen går ut i avisa 16. april og ber om engasjement frå Sundebuen for å vidareutvikla bygda samtidig, ja faktisk i same avis, som ein går inn for å legga ner to viktige institusjonar svært mange på Sunde held kjært, vert dette demotiverande og på kanten til tøysete.

Plan områderegulering Sunde tettstad skal bidra til at Sunde vert vidareutvikla som ein attraktiv tettstad. Å oppretthalda drifta i ein oppgradert og god skule og barnehage vil vera med på å bidra til planheilheit og vidareutvikling av Sunde tettstad på ein god og berekraftig måte.

Folkevalde; de skal stå inne for dei vala de tar, og det er viktige val, som påverkar mange. Det er ein del faktorar som tyder på at ny struktur er favorisert i forhold til oppgradering av eksisterande struktur. Me vonar de ser dette og tar inn over dykk meiningane til foreldre, FAU og born i dei råka bygdene. Me har landa på at det rette valet er å behalda eksisterande struktur slik den i hovudsak er, og har tru på at vidare drift av ein oppgradert Sunde skule og barnehage er bra for borna, framtidsretta og berekraftig for kommunen.

Godt val og lukka til!

Med vyrdsam helsing

Eivind Kjerpeset og Sindre N. Jensen